تخفيف اثرات استرس گرمايي از راه عادت دادن طيور به گرما

چکيده

استرس گرمايي اثرات زيان آور متعددي بر طيور مي گذارد عادت دادن طيور به گرما يکي از شيوه هاي تخفيف اين اثرات است در اين مقاله مروري برجوانب مختلف بکارگيري اين شيوه شده است .

 

مقدمه

امروزه در نتيجه تلفيق دانش انسان و اثرات طبيعت جوجه هاي گوشتي با قابليت رشد بسيار سريع توليد شده اند که اين رشد سريع ، فشار زيادي بر سيستم هاي فيزيولوژيک بدن پرنده وارد مي کند لذا حساسيت پرنده به انواع استرس ، افزايش مي يابد که استرس گرمايي يکي ازمهمترين آنها ست استرس گرمايي پاسخ پرنده به افزايش بيش از حد دماي محيط است اگر تلفيق رطوبت فراتر رود آنها در شرايط استرس گرمايي واقع خواهند شد . استرس گرمايي در طيور منجر به افزايش تعداد تنفس افزايش PH خون اختلال توازن اسيد – باز کاهش توان توليد ، توليد لاشه هايي سبکتر و با چربي بيشتر ، افزايش دفع الکتروليت هاي خون از قبيل سديم ، پتاسيم ، کلسيم ، منيزيم ، فسفر ، آهن ، روي ، موليبدن ، مس و بي کربنات ، رقيق شدن خون و کاهش هماتوکريت مي شود . بعضي عوامل مديريتي از قبيل تهويه مناسب سالن ، اعمال تاريکي در موقع استرس گرما ،کاهش تراکم سالن و عادت دادن طيور به گرما و برخي عوامل محروميت غذايي ، اصلاح ترکيب جيره و حذف پروتئين اضافي جيره در تخفيف اثرات زيان آور استرس گرمايي موثر مي باشد .

 

عادت دادن طيور به گرما

عادت دادن يا سازش دادن طيور با گرما يکي از شيوه مقابله با اثرات زيان آور استرس گرمايي است به خوبي ثابت شده که اگر جوجه هاي گوشتي در سنين اوليه در معرض دماي محيطي بالا قرار گيرند توانايي آنها طي استرس گرمايي بعدي به طور قابل ملاحظه اي افزايش مي يابد که اين پديده را خو گرفتن مي نامند اين روش شامل عادت دادن پرنده ها به يک استرس گرمايي مصنوعي قبل از وقوع استرس گرمايي که به طور طبيعي اتفاق مي افتد مي باشد . بر طبق گزارش هاي حاصل از تحقيقات متعدد عادت دادن جوجه هاي گوشتي به دماهاي بالا ، براي تخفيف اثرات زيان آور استرس گرمايي سود بخش است . Geract گزارش کرد که عادت دادن جوجه هاي گوشتي به دماهاي بالا در خلال روزهاي اول زندگي مقاومت به گرنا را در مراحل پاياني دوره پرورش يعني زماني که استرس گرمايي عملا آسيب مي رساند بالا مي برد . Teeter و همکاران جوجه هاي گوشتي اي را که قبلا به استرس گرمايي چرخه اي عادت کرده بودند در معرض استرس گرما قرار دادند و مشاهده کردند که ميزان مصرف خوراک اين پرنده ها نسبت به پرنده هاي عادت نيافته يعني جوجه هاي گوشتي که در دماي ثابت 24 درجه سانتي گراد پرورش يافته بودند و براي اولين بار استرس گرمايي را تجربه مي کنند 24 درصد کمتر و دماي بدن آنها نيز 4/0 درجه سانتي گراد کمتر بود کاهش مصرف غذا و دماي کمتر بدن بيانگر مقاومت بيشتر جوجه هاي گوشتي عادت يافته به استرس گرمايي است . 

Yahav و Hurwitz در يک آزمايش براي بررسي اثر خون گرفتن جوجه هاي گوشتي به استرس گرمايي ، جوجه هاي گوشتي را در سن 5 روزگي و يا 5 و 7 روزگي به مدت 24 ساعت در معرض استرس گرمايي قرار دادند و سپس اين جوجه ها را در سن 42 روزگي در معرض استرس گرما قرار دادند و گزارش نمودند که اين جوجه ها نسبت به گروه شاهد دماي مقعدي و ميزان مرگ و مير کمتري داشتند . همانطوري که در گزارش هاي بالا مشاهده ميشود کاهش دماي بدن يکي از نتايج عادت دادن جوجه هاي گوشتي به گرماي محيط است بر طبق نظر May و همکاران کاهش دماي بدن درناحيه مقعد به عنوان يک شاخص خوب عادت يافتن در جوجه هاي گوشتي مي باشد بنابراين دماي بدن پايين تر دلالت بر عادت کردن جوجه هاي گوشتي به استرس گرمايي و کم شدن اثرات زيان آور استرس گرمايي و کم شدن اثرات زيان آور استرس گرمايي بر جوجه هاي گوشتي عادت يافته دارد استفاده از شيوه عادت دادن جوجه هاي گوشتي به استرس گرمايي ممکن است با دو مشکل روبه رو شود مشکل اول اين که در موقع اعمال استرس گرمايي مصنوعي در سنين اوليه ممکن است مرگ و مير افزايش يابد و مشکل دوم اينکه ممکن است شدت گرماي مصنوعي که جهت عادت دادن به کار مي رود کافي نباشد در مورد علل اثرات مفيد خو گرفتن دلايل متعددي بيان شده است بر طبق نظر Teeter و Smith با توجه به اثري که مصرف خوراک بر دماي بدن پرنده هاي تحت استرس گرمايي دارد مصرف غذا نمي تواند در فرايند خو گرفتن ناديده گرفته شود 50 تا 70 درصد اثر هيپوترميک خو گرفتن پرنده به استرس گرما ممکن است ناشي از کاهش مصرف غذا در پاسخ به استرس گرماي مصنوعي باشد همچنين بر طبق نظر Teeter اثر مفيد خوگرفتن احتمالا بدين علت باشد که واکنش سازگاري چه بسا پرنده ها را براي انتقال فرآيندهاي گرمازايي از زمان استرس گرمايي به دوره هاي زماني خنک تر شبانه روز قادر سازد . Yahav و Hurwitz گزارش کردند که در معرض گرما قراردادن جوجه هاي گوشتي در سنين اوليه ، به تغييرات هموديناميک منجر مي شود و غلظت تري يدوتيروزين پلاسما را کاهش مي دهد اين محققان پيشنهاد کردند که اين تغييرات ممکن است بخشي از مکانيسمي باشد که با بهبود مقاومت دمايي در جوجه هاي گوشتي عادت يافته همراه مي شود .

 

فصلنامه چکاوک – مهندس محمد يگانه پرست

نقش ویتامین A,D در تغذیه طیور

نقش اساسی و بسیار ارزنده و ویتامینها در فرایند فیزیولوژیکی و متابولیسم اندام طیور و دام برکسی پوشیده نیست لذا با صنعتی شدن مرغداری ها و نگهداری انبوه و تراکم زیادی مرغ در یک لانه ٬سبب شده است که در رشته مرغداری توجه خاصی به مسائل مربوط به تغذیه مبذول شود . در این بین نقش ویتامین A در بازار بصورت استات .پالمینات و الکلات در تغذیه طیور مورد استفاده قرار می گیرد ولی نوع استات آن در طیور ترجیح دارد واحد بین المللی (IU) ویتامین A نوع استات ریتنول برابر 344/. میکروگرم ویتامین A می باشد که برابر یک واحد U.S.P است . 

عمل ویتامین A :

ویتامین A اشتهای طیور را زیاد کرده و هضم غذا را آسان تر می کند روی همین اصل یکی از عوامل رشد محسوب می شود لذا جوجه ها احتیاج زیادی به آن دارند . این ویتامین در ایجاد بال و پر نیز نقش مهمی ایفا می نماید ثابت شده است که اگر از تخم مرغهایی که مبتلا به کمبود ویتامین A هستند جوجه کشی به عمل آید قدرت تفریخ و جوجه درآوری پائین می آید اغلب جوجه ها در تخم تلف می شوند و چنانچه مقدار ویتامین A در غذای مرغ کم باشد جوجه های بدست آمده در هفته اول زندگی تلف می شوند ولی مرغهایی که به اندازه کافی ویتامینA در غذای خود دریافت می دارند جوجه های آنها به راحتی قادر به زندگی بوده ٬ چنانچه غذای جوجه ها از نظر این ویتامین کمبود داشته باشد علائم کمبود در سنین اولیه بروز خواهد کرد . 

علائم کمبود ویتامین A :

علائم کمبود ویتامین A ٬در جوجه ها عموماً عبارتند از توقف رشد ٬ضعف و لاغری ٬افتادن بال ٬لنگش ٬ ازبین رفتن و کم شدن پیگمان های زرد پا و منقار ٬تورم و پیدایش ترشحاتی در چشم و اطراف آن و ریزش ماده لزج از بینی البته در تمام جوجه ها همه این علائم و حالات دیده نمی شود زیرا جوجه های مبتلا عموماً در همان مرحله اولیه کمبود تلف می گردند . 

کمبود ویتامین A در جیره غذای مرغ مادر ممکن است باعث شود که جنین در هفته اول جوجه کشی تلف شود یاپس از تفریخ مدتی زنده بماند اما ضعیف باشد و یااینکه مدت کوتاهی پس از تولد تلف شود . اما کمبود ویتامین A در طیور بالغ خیلی به کندی ظاهر می شود . در طیوری که قبلاً با مقدار کافی ویتامین A تغذیه شده ولی بعداً دچار کمبود یا قطع ویتامین در غذای خود شده اند ٬علائم کمبود معمولاً بعد از 2 تا 5 ماه ظاهر می گردد. ممکن است تعداد خیلی کمی از طیور در همان وهله اول علائم کمبود را نشان دهند ٬ ولی عموماً به علت استفاده بدن از ذخایر کبدی و غیره طیور می توانند کمبود یا قطع ویتامین را در تغذیه تا مدت ها بدون علائم ظاهری تحمل نمایند . اولین علامت کمبود پائین افتادن میزان تولید تخم مرغ است سایر علائم که به فاصله چند روز ظاهر می شوند عبارتند از: ضعف و پژمردگی مرغها ژولیده شدن پرها مخاطات ابتدائی لوله تنفسی دچار التهاب گردیده آثاری شبیه به کوریزا یا C.R.D در مرغها ایجاد می شود . تنفس مشکل و مایع لزجی ازبینی ریزش پیدا می کند . سینوس متورم و در نتیجه صورت برجسته به نظر می رسد . در داخل دهان نیز دانه های سفید رنگ چرکی بوجود می آید که به آسانی کنده می شود . گاهی این دانه ها در حنجره و در داخل نای دیده می شود این دانه ها را که در قسمت ابتدایی دستگاه گوارشی بوجود می آید نباید با دانه های دیفتری و یا لارنگوتراکئیت اشتباه گرفت ٬ چون دانه های سفید ناشی از کمبود ویتامین A به آسانی و بدون خونریزی برداشته می شود اثر ویتامین A در پیشگیری بسیاری از بیماری های طیور مانند آر.دی- نیوکاسل – وبای مرغان و تفوئید مرغان و همچنین آلودگی های انگلی مثل کوکسیدیوز و کرم های روده ای بویژه آسکاریس به ثبوت رسیده است ویتامین A در پیشگیری از استرس ناشی از گرما در مرغان تخمی تاثیر قابل توجهی دارد . 

درمان وپیشگیری کمبود ویتامین A :

تجویز ویتامین A در آب و غذا به میزان 5-3 بار بیشتر از حد توصیه شده در مواقع معمولی به خوبی جواب می دهد و آثار و جراحات کمبود ویتامین در عرض چند روز مرتفع می گردد . وبرای پیشگیری و کنترل کمبود ویتامین A باید به نکات زیر توجه داشت :

1- استفاده از ویتامین A با ثبات در جیره غذایی طیور 

2- افزایش آنتی اکسیدان مناسب به جیره غذایی و با مکمل حاوی ویتامین 

3- کنترل مرتب غذا از نظر میزان ویتامین 

4- ذخیره صحیح و دقیق مواد اولیه ٬مکمل و جیره ساخته شده تا قبل از مصرف٬ استفاده از غذا به صورت تازه 

علائم مشخصه کمبود ویتامین D :

در جیره غذایی طیور عبارتست از عدم استفاده بدن از کلسیم و فسفر در نتیجه اختلالات در استخوان های بدن و مفاصل و در طیور تخمی کاهش تولید تخم مرغ و اثر سوء در کیفیت پوسته .

علائم کمبود در جوجه ها:

در جوجه ها در مرحله ای که معمولاً رشدشان سریع است علائم کاهش رشد و علائم ریکتوز و نرمی استخوان در طی دو هفته بوجود می آید . معمولاً منقار ٬ پنجه ها و استخوانها نرم می شوند و راه رفتن مشکل می گردد . حتی روی مفصل ها چمباتمه می زنند به مرور که کمبود ادامه یافت تلفات به وجود می آید حتی ممکن است 100 درصد جوجه های مبتلا تلف گردند . 

در طیور آثار خمودگی و کسل بودن مشاهده می شود ٬پرها خشن و آویزان می شود سن رشد کاهش یافته و از وزن کاسته می شود چنانچه در گله معالجه صورت نگیرد تلفات به صدرصد می رسد در طیور درمان شده ممکن است استخوان ساق پا خم باقی بماند در طیور بالغ معمولاً تعداد تخم مرغ کاهش می یابد پوسته نازک میش ودر مرغهای مادر خاصیت جوجه درآوری کاهش می یابد و ندرتاً ممکن است مرغ دچار فلجی شود . استخوان منقار و پنجه ها و ساق نرم و استخوان جناق سینه کج و نرم می شود . استخوانهای نرم شده معمولاٌ به آسانی خم شده و می شکنند کمبود ویتامین D در اواخر دوره جوجه کشی سبب تلفات جنین می گردد که بیشتر در روزهای 18 و 19 اتفاق می افتد و باعث شکل منقار و عدم تشکیل کامل اسکلت می گردد . 

درمان وکنترل ویتامین D :

در فرم های پیشرفته بیماری تزریق یک دز ویتامین D جواب بهتری می دهد تا استفاده از آن در غذا٬ دز مناسب واحد بین المللی ویتامین D3 در ازای هر کیلوگرم وزن است در مرغهای تخمی و مسن این مقدار دو برابر می شود در پی تزریق ویتامین می توان مقدار کافی ویتامین D به غذا و یا آب اضافه نمود . برای کنترل و پیشگیری از بوجود آمدن آثار کمبود٬ باید مقدار لازم ویتامین D به غذا و یا آب اضافه نمود . 

برای کنترل و پیشگیری از بوجود آمدن آثار کمبود ٬باید مقدار لازم ویتامین D به جیره غذایی اضافه نمود میزان احتیاج به ویتامین D3 بستگی به مقدار کلسیم به فسفر و چگونگی استفاده جوجه ها از نور آفتاب دارد . دادن مقدار بیش از حد لزوم ویتامین D3 به طیور به مدت طولانی سبب ضایعات کلیوی و مفاصل می شود .

منبع : مجله مزرعه شماره 53 

نقل از : کتاب نقش ویتامین در تغذیه طیور – دکتر مراد علی زهری

مسمومیت آفلاتوکسین در جوجه ها (گالوس گالوس): یک نوع تاثیر سمی

چکیده 
مرغداری معمولا محیط مناسبی برای رشد آفلاتوکسین ها است. و در میان گوشت مرغ تغییرپذیری گسترده ای از نظر حساسیت بخصوص در میان گونه ها به این میکوتوکسین ها وجود دارد. مطالعات مقایسه ای توکسیکولوژی در گونه های پرندگان نشان داده اند که جوجه اردک ها و جوجه های بوقلمون حساس ترین گونه ها نسبت به آفلاتوکسین هستند، بلدرچین ها حساسیت متوسطی را نشان می دهند. در صورتی که جوجه مرغ ها مقاوم ترین نوع به شمار می روند. تاثیر سمی (HERMID) یک پدیده پاسخ دوزی می باشد که به وسیله تحریک دوز کم و ممانعت دوز زیاد توصیف می شود. تحریک دوز کم مشخصا در فقط حدود 30 الی 60% بزرگتر از کنترل ها حداکثر می باشد. تاثیر سمی از نظر تغییرات در وزن بدن در مطالعات زیادی تذاکر داده شده است. از آنجمله آنهایی که برای برنامه مسمومیت شناسی ملی ایلات متحده و با بیش از 50 ماده شیمیایی انجام شده اند. مقاله اخیر بررسی می کند که چگونه سطوح کم مصرف آفلاتوکسین درتغذیه می تواند به طور موثری در سرعت رشد جوجه ها تاثیر بگذارد. به طور کلی تحقیقات گوناگون مستقلی نشان داده اند که مصرف آفلاتوکسین به یک روش دو مرحله ای مثل تاثیر سمی و با یک تحریک دوز کم و یکممانعت دوز زیاد روی رشد تاثیر می گذارد. سپس چنین مشاهداتی برای سایر مواد سمی دیگر و مدل های حیوانی عمومیت دادهشدند نشاندهنده آن است که دوزهای کم عوامل تشدید کننده پاسخ های تطبیقی را القا می کنند چون در سرعت های تشدید شده رشد منعکس شده اند. مفاهیم ضمنی چنین پاسخ های دوز تاثیر سمی مختصرا مورد بحث قرار می گیرند:
کلمات کلیدی مهم: آفلاتوکسین، اثر سمی ماده، بیماری تاثیر سمی آفلاتوکسین، جوجه، علم مرغداری

مقدمه:آفلاتوکسین ها یک گروه از متابولیت های متروسیکلیک ساخته شده از قارچ آسپرژیلوس فلاووس هستند. آفلاتوکسین ها برای اولین بار بعنوان ایجاد کننده شیوع بیماری × بوقلمون شناسایی گردیدند، یک بیماری که بیش از 000/100 جوجه بوقلمون را در سال 1960 در انگلستان کشت (آسپلین و کارناقان، 1961). 
افلاتوکسین ها یک موضوع شکل مهمی هستند چون آنها هپاتوکارسینوژن ها هستند و برای ایفای یک نقش مهم در رویداد زیاد کارسینومای هپاتوسلولی انسان ودر زمینه های مناطق بخصوص دنیا در نظر گرفته می شوند (کاست، 2003). 
در مرغداری، خوردن غذای آلوده با آفلاتوکسین ها ممکن است منجر به عملکرد ضعیف و کاهش وزن اندام ها، توقف مصونیت در برابر بیماری ها ، صدمه غیر قابل جبران کبد، و در نهایت مرگ می گردد (اوسترووسکی، 1984، لسون و همکاران 1995). بعلت این تاثیر پذیری؛ مرغداری معمولا آمادگی زیادی برای ابتلا به آفلاتوکسین ها دارد. اما حساسیت سویه های مرغ خانگی نسبت به این میکوتوکسین ها کمتر است. مطالعات مسمومیت شناسی مقایسه ای در گونه ها پرندگان نشان داده اند که جوجه اردک ها و جوجه بوقلمون ها حساس ترین گونه ها نسبت به افلاتوکسین ها هستند و بلدرچین ها حساسیت متوسطی را نشان می دهند در صورتی که جوجه ها مقاوم ترین گونه هستند (سن و همکاران 1995) وزن بدن و وزن نسبی کبد جوجه بوقلمون بطور زیادی تحت تاثیر دوزهای خورانده شده در PPM4/0 افلاتوکسین کم همانند B1 درجیره غذایی آنان قرار می گیرد، در صورتی که جوجه مرغ ها در این جیره غذایی و با این غلظت تحت تاثیر قرار نگرفتند. (اوسترووسکی 1984). به طور کلی بعضی از مطالعات یک افزایش نسبتا کم در وزن بدن جوجه های را گزارش کرده اند که در جیره غذایی خود در معرض افلاتوکسین ها قرار گرفته اند. 
تاثیر سمی یک پدیده پاسخگویی دوز می باشد که به وسیله تحریک کم و ممنوعیت دوز زیاد توصیف می شود. تحریک دوز کم مشخصا فقط در حدود 30 تا 60% حداکثر می باشد (کالابرس، 2002). این نوع پاسخ در گذشته به صورت دو مرحله ای Uشکل، j شکل، معکوس و دوتایی، جبران زیاد، تحریک آمیز- ممنوعیت و غیره شرح داده شدهاست. هومسیس از نظر تغییراتدر وزن بدن در بسیاری از مطالعات تذکر داده شده است. از آنجمله آنهایی که در مورد برنامه مسمومیت شناسی ملی ایالات متحده و با بیش از 50 ماده شیمیایی انجام شده اند (جدول 1 را برای دیدن مواد شیمیایی آزمایش شده، نگاه کنید، کالابرس و بالدوین، a2003، کالابرس و بلین 2005). اکثریت پاسخ های دوز مرتبط با تغییرات در وزن بدن دارای حداکثر پاسخ های تحریکی مابین 110% و 150% کنترل بوده اند (جدول 2). باید تذکر داده شود که پایگاه داده های هورمسیس شامل مطالعاتی با افزایش های زیر 110% نمی باشند، مگر اینکه نتایج از لحاظ آماری مهم باشند (کالابرس و بلین 2005).
جدول 1- خلاصه اطلاعات شیمیایی و مدل در مطالعات مشاهده تاثیرات هوموسیس روی پارامترهای بدن 
هدف مقاله حاضر خلاصه کردن و آنالیز کردن مدرک علمی می باشد که نشان می دهد که اطلاعات وزن بدن در جوجه ها (گالوس گالوس) در معرض یک جیره غذایی آفلاتوکسین متناسب با نمونه پاسخ دوز هورمسیس وارزیابی مفاهیم احتمالی این پدیده می باشد.

افلاتوکسین ها و هورمسیس در جوجه ها 
یک منحنی پاسخ گویی دو مرحله ای تحریک دوز کم و ممنوعیت دوز زیاد برای وزن بدن در جوجه های دریافت کننده سطوح درجه بدی جیره غذایی با افلاتوکسین به طور گسترده ای در نوشتجات گزارش گردیده است. جدول 3 نتایج چندین مطالعه ای که با جیره غذایی افلاتوکسین هایی در جوجه ها انجام گرفته اند را به طور خلاصه نشان می دهد که یکتحریک کم و در سطح دوز کم آزمایش شده ای مشاهده می گردد. در یک مطالعه انجام شده در جوجه های گوشتی ( هوف 1980)، مرغ های دریافت کننده جیره غذایی با مجموع سطح آفلاتوکسین 625 و µg/kg1250 یک میانگین وزن بدن 24±528گرم و 24±515 گرم داشتند. میانگین وزن بدن جوجه های کنترل 23±511 گرم بود تحریک وزن بدن در این آزمایش تجربی با یک افزایش 3/3% در µg/kg625 افلاتوکسین و حدود 1% برای µg/kg1250 کم بود هوف وهمکاران (1986) دریافتند که جوجه های گوشتی دریافت کننده جیره غذایی حاوی µg/kg1250 آفلاتوکسین برای 21 روز میانگین وزن بدن 28±557 گرم در مقایسه با میانگین وزن جوجه های تحت کنترل( 20±520 گرم ) را داشتند. این تحریک در وزن بدن یک افزایش 1/7% روی گروه کنترل را نشان داد. سطوح بالاتر افلاتوکسین در جیره غذایی منجر به کاهش زیادی در وزن بدن گردید (2500 µg/kg5000) (2/89 و 1/77% کنترل به ترتیب). شکل 1 طرح هایی از اطلاعات منتشر شده در مقاله های ذکر شده بالا را نشان می دهد (هوف، 1980، هوف وهمکاران 1986) که آنجا پاسخ دو مرحله ای هورمسیس مشخص با تحریک دوز پایین و ممنوعیت دوز بالا مشاهده می شود. در یک مطالعه اجرا شده ای توسط (یاز و سوگاما را 1995) جوجه های گوشتی در حال رشد µg/kg3000 افلاتوکسین B1 خالص شده ای از دوز 4 تا 11 را تغذیه کردند و دارای میانگین وزن بدن 2/5±1/89 گرم در مقایسه با 6/3±3/85 گرم برای کنترل های مربوطه را داشتند. جوجه های سفید لگهورن مذکر روز قبل مجموعا µg/kg1000 جیره افلاتوکسین را برای سه هفته خوردند و یک وزن بدن نهایی 7/219 گرم در مقایسه با 3/210 گرم برای گروه کنترل را داشتند. اگر چه تحریک دوز پایین افلاتوکسین ها روی وزن بدن دراین مطالعات همیشه زیر 10% بود. ولیکن یک تطابقی برای نشان دادن یک تاثیر واقعی وجود داشت تحریک هورمسیس معمولا کم است (معمولا بیش از 30% تا 6% نیست، کالابرس و بلین 2005). بنابراین موجب آن غالبا چشم پوشی می گردد. ولیکن برای یک تولید کننده جوجه کبابی، هر افزایشی در وزن بدن یک افزایش زیاد در درآمد را نشان می دهد. 
مطالعات مذکور فوق مدرکی را برای پاسخگویی تحریک دوز پایین و ممنوعیت دوز بالا در افلاتوکسین های در جوجه ها را فراهم می کنند. ولیکن بهترین مدرک برای پاسخ هورمسیس آفلاتوکسین های جیره غذایی در وزن بدن جوجه ها از مطالعه ریچارد سون وهمکاران 1987 بدست می آید که در طول 15 روز هر افزایش وزنی را هر چند خیلی کم مورد آزمایش قرار دادند. در این مطالعه یک منحنی معکوس دوز j شکل هورمسیس برای وزن بدن در مقابل سطح آفلاتوکسین جیره بدست آمد. بعلاوه یک مدل چهارتایی رسمی در منحنی مناسب بود. (شکل2)
پاسخ هورمسیس آفلاتوکسین ها به وزن بدن در جوجه های سایر گونه های تجارتی نظیر اردک ها و بوقلمون ها مشاهده نشده است. برای مثال جوجه بوقلمون های دریافت کننده جیره غذایی حاوی µg/kg 500، 250، 125 برای مدت 21 روز به ترتیب وزن های بدن 4/65% و 2/81% و 89% از خود نشان دادند.(هامیلتون و همکاران، 1972) البته اردک ها حساسیت بیشتری نسبت به تاثیرات جیره غذایی با آفلاتوکسین ها را دارا هستند. برای مثال اردک های آلابیو در مدت 2 هفته از جیره غذایی با مقدار 50، 100، /kg200 گرم آفلاتوکسین برای 14 روز تغذیه کردند و به ترتیب وزن های بدنی مربوط به 1/78، 3/54 و 3/40% نسبت به گروه کنترل داشتند. (اوسترووسکی و میز، 1983). 
بحث
چندین مطالعه به ارزیابی تاثیر آفلاتوکسین ها در جوجه ها با خصوصیات الگویی تحریک دوز کم و ممانعت دوز زیاد و پاسخ دوز هورمسیس پرداخته اند. یک مطالعه اجرا شده با مقادیری از دوزها و در فواصل زمانی کم، منحنی معکوس j شکل را در مطالعات نشان داده است که در آن نقطه پایان به طور معکوسی در معرض اکسنوبیوتیک ( xenobiotic ) قرار گرفت (شکل2). به طور قطع قابل برسی است که چرا جوجه ها به این روش در جیره غذایی های حاوی آفلاتوکسین پاسخ می دهند. هورمسیس یک استراتژی (خط مشی) برای حیوانات و بهینه سازی اختصاصی منابع را نشان می دهد و ممکن است از طریق دو مکانیزم عمل مختلف اتفاق بیفتد: تحریک مستقیم و تحریک غیر مستقیم ناشی از جبران بیش از حد توزیع اولیه و در تلاش برای تضمین اینکه هومئواستاتیس نگهداری می شود (کالابرس، 2002). 
بهرحال نتیجه یکسان است: پاسخ دو مرحله ای توصیف شده توسط تحریک نسبتا کم در مقایسه با موارد تحت کنترل؛ احتمال دارد که آفلاتوکسین ها به میزان زیادی برای کبد سمی باشند. در مجموع مکانیزم عمل آفلاتوکسین ها در پاسخ هورمسیس در جوجه ها نیاز دارد مورد تحقیق قرار بگیرد. 
جدول 3:خلاصه آزمایشات اجرا شده ای با جیره غذایی حاوی افلاتوکسین ها و نشاندهنده تاثیر تحریک مشاهده شده در دوزهای آزمایش شده کم 



جدول 4- شکست روابط دوز و پاسخگویی برای تغییرات در وزن بدن و در پایگاه داده های هورمسیس به وسیله عرض حد تحریک
درصد مجموع روابط دوز و پاسخ (108) تعداد روابط دوز و پاسخگویی عرض (برابر)



یک آنالیز از داده های هورمسیس مربوط به پارامترهای وزن نشان می دهد که عوامل بیشماری (جدول1) پاسخگویی دوز دو مرحله ای هورمسیس را از نظر بدست آوردن وزن بدن القا میکنند. پارامترهای پاسخگویی دوزها آنهایی هستند که مشخصا درهورمسیس با حداکثر پاسخگویی و مابین 110% و 150% از موارد تحت کنترل (جدول2). این یافته ها معمولا تایید کننده نمونه های نشان داده شده ای در حدود آفلاتوکسین در جوجه ها می باشند و در مورد وجود پاسخگویی دوزهای پایین جیره غذایی حاوی آفلاتوکسین ها و وجود پاسخگویی یک طبیعت معمولی تر بحث می کنند. 

نتیجه 
واقعیت این است که جیره غذایی حاوی مقدار کمی آفلاتوکسین و سایر مواد بیشمار سمی دیگر می توانند رشد راتحریک کنند در نتیجه دوزهای پایین دارای مفاهیم ضمنی برای صنعت مرغداری می باشند. برای مثال استفاده از مواد افزودنی غذایی به قصد کاهش جذب ماده سمی در مجرای گوارشی می تواند مجددا در زمینه های سودو ضرر ارزیابی شوند. از نظر مفاهیم اقتصادی و بهداشت عمومی پاسخ گویی هورمسیس، تحقیق درباره وقوع بالقوه پاسخگویی های هورمسیس برای تولید تجاری حیوانات به طور کلی ضروری می باشد.

پیشگیری از عفونت كلی باسیلوز از راه خوراك

باكتری اشرشیا كلی ( Escherichia) زمانی بیماری زا می شود كه pH لوله گوارش از ۵ بالاتر رود. با استفاده از تركیبات خاص در جیره غذایی، خوراندن لاكتوباسیل ها یا بعضی از اسید های پوشش دار می توان اسیدیته دستگاه گوارش را حفظ كرد. مانند تمام حیوانات خونگرم كه در محیط طبیعی نگهداری می شوند، در زمان كوتاهی پس از خروج از تخم، جمعیت میكروبی در لوله گوارش جوجه ها ایجاد خواهد شد. گونه های مختلف باكتریایی كه در لوله گوارش میزبان كلونیزه می شوند به تغییرات حساس می باشند. لوله گوارش در جوجه هایی كه تازه از تخم خارج شده اند. تا حدودی عاری از اجرام می باشد و دارای pH نسبتاً بالا و باكتری های غیر بیمارزایی مانند لاكتوباسیلوس ها است كه كاهش pH را در حدود ۴ تا ۵ ممكن می سازد. باكتری های بیماریزای روده ای ( Enteropathogenic) نظیر اشریشیا كلی در pH‌ بالاتر از ۶ تا ۷ ، فعالیت مطلوبی را لز خود نشان می دهند. در صورتی كه در جیره غذایی پرنده كربنات سدیم وجود داشته باشد، زمان انكوباسیون اسریشیا كلی مهاجم از ۷۲ ساعت طبیعی به ۵ تا ۱۲ ساعت كاهش می یابد. فاكتور ضد ترشح Antiseceretory Factor (ASF) پروتئین تنظیم كننده ای است كه از ترشح مایع به داخل روده جلوگیری می كند. مقدار ۰۱/۰ پیكومول از ASF‌ در جوجه باعث كاهش قابل توجهی در ترشحات ایجاد شده توسط توكسین های اشریشیا كلی می شود. پلاسمای جوجه هایی كه از اسهال رنج می برند، حاوی مقادیر كمی از ASF می باشد. اگر چه حضور این ماده ، یک پاسخ ایمونولوژیک به حساب نمی آید، با این حال توسط آنتروتوکسین ها در لوله گوارش به شدت تحریک می شود و به نظر می رسد که نقش مهمی در دفاع علیه ترشح مایعات در حالات مرضی داشته باشد.
فاکتور ضد ترشحی (ASF) در سیستم اعصاب مرکزی تولفید می شود و عمدتاً در غده هیپوفیز تجمع می یابد و از طریق خون و صفرا به دستگاه گوارش انتقال داده می شود.
●حساس بودن فاکتور ضد ترشحی به غذا
مقادیر ASF در پلاسمای خون به تناسب تغییر در اجزای طبیعی جیره افزایش می یابد. نوع خاصی از فاکتور ضد ترشحی که لیسیتین القاء شده توسط غذا ( Feed Induced Lecithin = FIL ) خوانده می شود، حساسیت ویژه ای دارد. این نوع ASF دارای همان خواص ضد ترشحی، نظیر ASF ایجاد شده توسط توکسین می باشد، ولی ساختمان شیمیایی آن تا اندازه ای متفاوت است.
تولید آن در سیستم اعصاب مرکزی مستقیماً به قند و امینواسیدهای جیره وابسته است. در تجربیات مختلف ثابت شده است که می توان میزان پروتئین خام جیره با پایه غلات را با افزودن سومین اسیدهای آمینه محدود کننده ( limiting amino acid) نظیر تره اونین، کاهش داد. در پرندگان در حضور مقادیر بالای فاکتور ضد ترشحی کاهش مشخصی در بروز اسهال مشاهده شده است. احتمالاً میزان تولید نیز به علت بهبود وضعیت سلامتی افزایش می یابد. شیوع اسهال را می توان به طور مشخصی با کاستن پروتئین خام جیره و به کمک خاصیت ضد ترشحی جیره کاهش داد. در حال حاضر به بهره گیری از مقادیر بیشتر پروتئین های گیاهی در جیره های طیور تمایل بیشتری وجود دارد. این امر می تواند رشد یک سویه را به سیستم گوارشی تحمیل کند. جوجه ها باید به خوردن جیره ای کاملاً متفاوت از نظر ساختار، مزه و ترکیب غذایی عادت داده شوند. سازگاری باید با در نظر گرفتن ترشح آنزیم تنظیم کننده pH، میزان عبور مواد هضم شده و مکانیسم های جذبی ایجاد شود.
تغذیه با مقادیر کم وم تناوب بیشتر، در حفظ اسیدیته لوله گوارش کمک می کند و بنابراین pH در حد مطلوب حفظ می شود. اطمینان از این امر، نه تنها از طریق سلول های پوشانننده معده كه اسید هیدروكلریك ترشح می كنند، بلكه با حضور باكتری های موجود در لوله گوارش، تأمین می شود. این باكتری ها به طور طبیعی در معده یافت می شوند و حضور آنها به فراهم كردن اسیدیته معده و مساعدت در حفظ pH ‌ مطلوب جهت فعالیت آنزیمی و جلوگیری از رشد باكتری های بیماریزا كمك می كند. در ۴ pH= ، این باكتری ها به سرعت رشد كرده، كاملاً فعال هستند. اگر pH به میزان خیلی زیاد افزایش یابد ( بالاتر از ۵ )، باكتری اشریشیا كلی تكثیر یافته، با باكتری های مفیدی كه تعداشان كاهش می یابد، رقابت می كند. تغییر در تركیبات غذایی تشكیل دهنده جیره باید به آرامی انجام شود تا به پرنده فرصت سازش یافتن داده شود. تغییر ناگهانی در تركیب جیره ممكن است به تغییر pH منجر شود. گونه های لاكتوباسیلوس از باكتری هایی هستند كه قادر به تولید مقادیر زیادی اسید لاكتیك می باشند. اثر ممانعتی لاكتوباسیلوس روی باكتریهای دیگر، به تولید پراكسیدهیدروژن توسط آنها نسبت داده شده است. باكتری های اسید لاكتیك از طریق خاصیت چسبندگی خود روی دیواره، خنثی سازی سموم، فعالیت باكتری كشی، جلوگیری از سنتز آمین و افزایش قدرت ایمنی، مانع از كلونیزه شدن كلی فرم ها می شوند. لاكتوباسیلوس اسیدوفیلوس ( Lactobacillus acidophilus ) همچنین قادر به تولید آنتی بیوتیك اسیدولین ( acidolin ) است كه مانع رشد ارگانیسم های بیماریزای روده ای می شود. شرایط طبیعی برای رشد باكتری های مولد اسید لاكتیك مناسب است. شرایط نامطلوب ( استرس ) این اثر را از بین می برد و رشد اشریشیا كلی را تشویق می نماید. تغذیه مخمر، تعداد باكتری های مصرف كننده اسید لاكتیك را تحریك كرده، pH دستگاه گوارش را پایین می آورد. در این حالت افزایش ساخت پروتئین باكتریایی وجود دارد. اسیدی كردن معده، نظریه نسبتاً جدیدی است. روش های متعددی برای اسیدی كردن معده پیشنهاد شده و مورد بررسی قرار گرفته است. افزودن اسیدهای معدنی و آلی ساده و مخلوطی از چند اسید كه باعث اسیدی شدن در محل های مختلف دستگاه گوارش می شوند، از جمله این روش ها است. غذاهای پلت شده pH دستگاه گوارش را پایین می آورند حال آنكه غذاهای آردی آن را بالا می برند. همچنین مشاهده شده است كه تغذیه با ذرت، PH دستگاه گوارش را پایین می آورد. با مشاهده اسهال در پرندگان لازم است جهت تصحیح دهیدراتاسیون، درمان حمایتی با تجویز مایعات و الكترولیت، صورت گیرد

پیشرفتهای سالهای اخیر در مواد افزودنی به تغذیه طیور

در روشهای غذادهی مدرن به طیور ، ماده های افزودنی غذا را در جایگاه اول اهمیت قرار می دهند . مواد افزودنی به غذا فقط محرک رشد و بالابرنده بازدهی غذا نمی باشند ، بلکه سلامتی طیور نیز میتواند بواسطه این مواد بهبود یابد . پروبیوتیکها ، آنزیمها ، مکمل های آمینواسید و مواد معدنی موجود ، افزودنی های جدید برای استفاده متخصصان تغذیه در جیره های طیور میباشند که اگر بصورت مناسبی بکار برده شوند ، اثرات مثبتی در بهره گیری از مواد غذایی دارند .

 

پروبیوتیکها :

پروبیوتیکها مکملهای برجسته زنده میکروبی هستند که اثرات مثبتی را با بالانس کردن روده حیوانات میزبان دارند . ریشه کلمه پروبیوتیک یونانی میباشد که بمعنای زندگی است و نقطه مقابل کلمه آنتی بیوتیک است که بمعنای ضد زندگی میباشد . تقریبا تمامی پروبیوتیکها از فروشگاه ها قابل تهیه میباشند که شامل :

Lactobacilli و Streptococci و مقدار کمی باکتری بیفیت ، مخمر و همچنین قارچ است . افزودنیهای باکتریایی دیگری که در تجارت از آنها استفاده میشوند عبارتند از :
Lactobacillus Acidophilus . 
L.bulgaricus . 
L.planatarum . 
L.casei . 
Bifidobacterium bifidum . 
Aspergillus oryzae . 
Saccharomyces cerevisae .

محصولات و پروبیوتیکهای متعدد تجاری زیادی در مغازه ها موجود میباشد که به برخی از آنها اشاره شد . این مواد در خارج از بدن کارآمد نیستند . پروبیوتیکها پس از ورود به بدن در دستگاه گوارش و بخصوص در روده کوچک شروع به تکثیر کرده و در تعداد زیاد وضعیت خود را به اثبات میرسانند .

استفاده از میکروارگانیسمهای زنده در تغذیه طیور که ممکن است شما آنها را بنام پروبیوتیک بشناسید در سالهای اخیر پیشرفت زیادی کرده است و مقدار زیادی از اینگونه فرآورده ها توسط سازمانهای تجاری مختلفی به بازار عرضه شده است . برای بدست آوردن سودهای بزرگ اقتصادی ، صنعت طیور تحت یک سیستم تولیدی متمرکز و فشرده رشد کرده است . حتی در این سیستم کوتاه و فشرده نیز انواع استرسهای مختلف و مرگ و میرهای گوناگون وجود دارد که بطور نامطلوبی بر روی عملکرد آنها تاثیر می گذارد . استفاده غذایی از پروبیوتیکها قدرت پیشرفت طبق برنامه را به طیور داده است و حتی استرس آنها را خنثی میکند . پروبیوتیکها همچنین اثرات مفیدی در افزایش وزن زنده ، کم شدن تلفات در برویلرها ، افزایش تولید تخم مرغ و تبدیل غذایی در لایرز دارد .

 

آنزیمها :

آنزیمها کاتالیزورهای طبیعی هستند که واکنشهای بیوشیمیایی را دچار تغییر میکنند ، بدون آنکه خودشان دستخوش تغییری بشوند . آنزیمها در طبیعت بصورت پروتئین میباشند که از آمینواسیدهای متوالی که بدنبال هم آمده اند تشکیل شده اند . فعالیت آنزیمها بستگی به رفتار متغیر و یا یک محل اختصاصی در محلول دارد. آنزیمها زنده نمی باشند ولی محصول ارگانیسمهای زنده ایی مانند : باکتریها ، مخمرها ، قارچها و بافتهای نباتی میباشند . آنزیمهای تجاری مختلف که مورد استفاده قرار می گیرند یک آنزیم را شامل نمی شوند . مقدار زیادی از فرآورده های مولتی ویتامین توسط سازمانهای تجاری مختلفی تهیه و به بازار عرضه شده است . برخی از آنزیمها که در فروشگاه ها قابل تهیه هستند شامل :

· Novozymes Sp243 .

· Beta glucanase .

· Cellulase .

· Lipase .

· Pectinase .

· Nutrizyme .

· Amylase .

· Protease .

· And …

طیور آنزیمهایی مانند : سلولاز ، همی سلوز ، بتاگلوکاناز که برای هضم دیواره سلولی گیاهان لازم دارند را نمی سازند . حدود هشتادوپنج تا نود درصد غذای طیور ، تشکیل شده از غذای گیاهی که شامل مقادیر زیادی فیبر میباشد . بیشترین اثرات امیدبخش آنزیمها در رژیمهایی با ذرت ، گندم و دانه های غلات میباشد زیرا آنزیمها فعالیتهای ضدغذایی آنها را تا حد زیادی خنثی میکند . دلیل فعالیتهای ضدغذایی اینگونه محصولات وجود خاصیت (Non Strach Polysaccarides) در آنها میباشد . اثرات مفید استفاده از آنزیم در جیره هایی که بر اساس جو ، جوی دوسر ، گندم و چاودار میباشند بر اساس NSP این محصولات مشخص میشود . با دقت در انتخاب آنزیم از میان آنزیمهای گسترده و متنوع تجاری قابل دسترس و موجود در بازار میتوان بخوبی عملکردها را در طیور بهبود بخشید . افزایش استفاده از آنزیم در غذا ، گمان میرود که فقط بخاطر منافع اقتصادی صورت نگیرد ، بلکه ویژگیهای محیطی بهبود ذرات غذا توسط آنزیمها مورد نظر میباشد . آنزیمها سبب کاهش دفع کود و کاهش دفع مواد غذایی و بخصوص فسفر ، نیتروژن ، مس و روی میشود .

 

آمینواسیدهای تجاری :

آمینواسیدهای خاص که در صنعت طیور مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از :

· ال - لیزین .

· دی ال – متیونین .

· ال – ترئونین .

· ال – تریپتوفان .

استفاده از آمینواسیدهای تجاری در فرمول رژیم غذایی طیور به فرمول نویسان این امکان را میدهد که بصورت دقیقتر آمینواسید ایده آل را بالانس کنند تا به این وسیله نیتروژن کنستانتره رژیم غذایی را با کاهش کاتابولیسم آمینواسید کاهش بدهد تا آلودگی ناشی از نیتروژن را کم کند . این محصولات همچنین یک انعطاف پذیری به فرمول رژیم غذایی می دهند و یک پیش بینی منسجم در مورد قابلیت اسید آمینه در جیره را ممکن میسازد . بدین ترتیب میتوان یک عمل منسجم شبیه آنچه در بالا اشاره شد را توسط آنزیمها بخوبی اجرا کرد . موادی شبیه آمینواسیدها نیز میتوانند ساخته شوند ، مانند متیونین هیدروکسیل آنالوگ که تاثیرات کمتری از آمینواسیدها دارد ، ولی مزیت آن اینست که حالت مایع دارد و پوشش بیشتری به غذای پراکنده میدهد .

 

مواد معدنی با کیفیت بالا :

مواد معدنی با کیفیت بالای قابل دسترس مانند :

· Chelates .

· Proteinates .

· Copper lysine comlex .

· Chelated iron .

· Zinc proteinates .

میتوانند جایگزین منابع طبیعی که نیازهای متخصصان تغذیه را برآورده می کنند بشوند . مواد تشکیل دهنده سلنیوم زمانی که بصورت Seyeast فراهم شده و آماده میشود می تواند اثرات مشخصی را بر روی متابولیسم داشته باشند و بنابراین کمک به افزایش وضعیت سلامتی پرنده می کند .

 

نتیجه گیری :

بزرگترین دلیل اثرات مثبت بر وضعیت سلامت ، عملکرد رشد استفاده از مواد مغذی و مطلوب میباشد. پس علت استفاده گسترده از مکملهای غذایی و افزودنیها چیست؟ اگرچه آنزیمهای غذایی و آمینواسیدها جنبه تجاری پیدا کرده اند ولی در ناحیه پروبیوتیکها پیشرفت کمتری حاصل شده است . بنظر میرسد که تلاش و ممارست بیشتری برای تاثیرگذاری بر روی کیفیت محصولات طیور لازم است .

به امید آنروز .

 

 

منبع :

Featured Poultry Articles At Poulvet.com

آنفلانزای فوق حاد طیور

این بیماری یکی از مهمترین خطرناکترین و مسری ترین بیماریهای ویروسی می باشد .ویروس آنفلانزا در طیور ایجاد بیماری مینماید و تحت تیپ های مختلفی دارد که نوع H5 و H7 فرم بسیار شدید بیماری را ایجاد می نماید .

 

مخازن بیماری

پرندگان ابزی و وحشی بدون ابتلا به بیماری می توانند ویروس را تا مسافت طولانی انتشار دهند خوک نیز بعنوان یک مخزن می تواند ماده ژنتیکی ویروسهای انسانی و مرغی را مخلوط نموده و در نهایت تحت تیپ های جدیدی ایجاد نماید و از نظر بیماری زایی برای انسان و طیور خطرناک باشد .

 

میزبان ها 

پرندگان زینتی ، مرغ ، خروس ، بوقلمون ، شتر مرغ و مرغ شاخدار به بیماری حساس می باشند .

علائم بیماری 

1- انتشار سریع بیماری در گله 

2- کاهش شدید و روبه رشد تلفات 

3- کاهش شدید مصرف دان 

4- افت شدید تولید در مرغ تخمگذار

5- علائم تنفسی حاد 

6- سیانوزه شدن تاج و ریش و خونریزی در ساق پا

 

پیشگیری و کنترل بیماری 

با توجه به اینکه واکسیناسیون به تنهایی نمی توانند ایمنی صددرصد ایجاد نماید بنابراین رعایت نکات بهداشتی و قرنطینه ای نیز اهمیت بسزایی دارد .

1- قبل از جوجه ریزی نسبت به پاکسازی و ضدعفونی کامل فارم با دقت کامل اقدام نمایید .

2- بامشورت با شبکه دامپزشکی منطقه نسبت به جوجه ریزی اقدام نمایید .

3- حتی المقدور قبل از ورود جوجه دان مورد نیاز را تامین نموده و از تهیه دان از منابع آلوده من جمله سایر مرغداریها اکیدا خودداری نمایید 

4- جوجه مورد نیاز را از منابع مطمئن تهیه واز بدو ورود جوجه های وارده را ازگله حذف نمایید جوجه ها در روزهای اول و هفته اول نیاز به مراقبت بیشتری دارند .

5- شرایط محیطی مناسب را جهت پرورش جوجه ها فراهم آورید تهویه ، حرارت و رطوبت نامناسب زمینه ساز رشد اجرام بیماریزا است .

6- کلیه سطوح سالن پرورش ونیز انبار دان اعم ازکف ، سقف ، دیوارهای داخلی وخارجی بایستی صیقلی و قابل شستشو و ضد عفونی باشند .

7- از ورود پرندگان و جوندگان به داخل سالن ها وانبار با ایجاد تمهیداتی از قبیل نصب توری جلوگیری نمایید 

8- از ورود افراد متفرقه به فارم جلوگیری نمایید .

9- واحدهای پرورش مرغ مادر نسبت به اصلاح سیستم دوش و یکطرفه نمودن مسیرهای ورودی به فارم اقدام نمایند .

10-در واحدهای تخمگذاری و گوشتی در صورت امکان نسبت به برقراری سیستم قرنطینه و دوش برای پرسنل اقدام نمایید در صورت عدم امکان استفاده از دوش ، تعویض کامل لباس و کفش واستفاده از کلاه وماسک الزامی گردد . این مورد در خصوص دامپزشکان و گروههای واکسیناسیون با دقت وشدت بیشتری اعمال گردد .

11-در صورت عدم برقراری سیستم دوش از کلیه کارگران شاغل در واحد خواسته شود در پایان روز ویا قبل از شروع کار در منزل دوش بگیرند .

12-از کلیه پرسنل شاغل تعهدی مبنی بر عدم نگهداری مرغ بومی زینتی و یا هر نوع پرنده دیگر در منزل اخذ شود و نیز در صورت امکان از محل سکونت انان بازدید به عمل اید .

13-برای هر سالن کارگر جداگانه درنظر گرفته شود و از تردد افراد بین سالنها بویژه در زمان وقوع تلفات جدا جلوگیری شود 

14-درورودی فارم و نیز هر سالن حوضچه ضد عفونی چکمه ها و نیز ظرف مخصوص جهت ضدعفونی دست ها تعبیه گردد .

15-ورود کلیه کامیونها پس از عبور از حوضچه ضد عفونی شود و بین دیوارهای بیرونی کامیون نیز ضد عفونی شود .

16-حتی المقدور ازنگهداری گله در چند سن خودداری فرمایید و فاصله مناسب بین دو جوجه ریزی در نظر گرفته شود .

17-دراولین فرصت نسبت به ازمایش میکروبی اب مصرفی اقدام و سپس هر 6 ماه یکبار تکرار نموده و از سلامت آب مطمئن شوید ورود باکتری ها از طریق اب یا هرعامل دیگر زمینه تکثیر ویروسها را فراهم می نماید در صورت الوده بودن آب با مشورت کارشناسان مربوطه رفع نقص نمایید .

18-کلیه ورود و خروج ها لیست شود تا امکان ردیابی عامل انتقال دهنده میسر گردد .

19-کلیه اقدامات من جمله واکسیناسیون نوع واکسن شماره بچ واکسن و نام افراد واکسیناتور دردفتر ویژه ای یادداشت شود .

20-در طول دوره پرورش از ورود پرندگان جدید به گله خودداری نموده و در صورت نیاز و در شرایط اضطراری پرندگان تازه وارده قرنطینه شوند و پس از طی دوره قرنطینه به سالنها وارد شوند .

21-نسبت به پایش گله از نظر تیترهای ایجاد شده و نیز احتمالا ورود اجرام بیماریزای جدید اقدام نمایید این کار با تاکید بیشتر درگله های تخمگذار باید صورت پذیرد .

22-از وارد آوردن استرسهای بی مورد به گله از قبیل ورود افراد به شکل ناگهانی ایجاد سرو صدای ناهنجار ، کاهش یا افزایش غیرطبیعی دمای سالن ، کاهش رطوبت شدید ، قطع ناگهانی دان یا آب قطع ناگهانی تهویه خودداری فرمایید .

23-از سیستم داکت منتهی به حوضچه ضدعفونی درپشت هواکش ها استفاده نمایید دراین خصوص با اداره طیور استان تماس حاصل فرمائید .

24-هر نوع کاهش مصرف دان ، کاهش تولید یا افزایش تلفات در اسرع وقت به اطلاع نزدیک ترین شبکه دامپزشکی رسانده شود .

 

بیماری آنفلانزای فوق حاد طیور عمده ترین خطر صنعت طیور تاکنون باتیپ های H5 و H7 به عنوان عامل آنفلانزای فوق حاد طیور شناخته شده اند .

 

اقدامات ضروری جهت پیشگیری از بیماری آنفلانزای طیور :

1- تهیه جوجه یکروزه ازکارخانجات جوجه کشی دارای پروانه بهداشتی بهره برداری معتبر از سازمان دامپزشکی 

2- اخذ گواهی بهداشتی معتبر وتکمیل شده از واحد جوجه کشی 

3- جوجه ریزی همزمان و یک سن و کاهش تراکم پرورش در واحد مترمربع در مزرعه 

4- رعایت دقیق اصول بهداشتی قرنطینه ای در داخل و خارج مرغداری و تشدید آنها در مرغداری های واقع در مناطق پرخطر

5- جلوگیری از ورود پرندگان وحشی به مرغداری از طریق نصب توری و ترمیم خرابیهای ان قبل از جوجه ریزی

6- تهیه دان ازمنابع مطمئن و اجتناب از مصرف دان باقی مانده دوره قبل وعدم تهیه ان از مرغداریهای دیگر

7- کنترل بهداشتی اب 

8- اعلام سریع علائم مشکوک بیماری به شبکه دامپزشکی منطقه از قبیل :

الف – شروع ناگهانی بمیاری 

ب – تلفات فراینده

ج – علائم تنفسی حاد 

د- افت ناگهانی تولید 

و – سیاه شدن و خونریزی تاج ریش وساق پا 

9- کنترل بهداشتی تردد پرسنل و کارگران شاغل در مرغداری و کاهش ترددهای غیر ضروری 

10 – ممانعت از نگهداری انواع طیور ، سگ و گربه در مرغداری و خانه ها ی کارگری

11- ممانعت ازورود حیوانات ولگرد به عنوان ناقلین مکانیکی به داخل مرغداری

12- امحا بهداشتی لاشه ها در داخل مرغداری

13- اخذ مجوز کشتار در پایان دوره پرورش از شبکه دامپزشکی 

14- پاکسازی و ضدعفونی کامل سالن وکلیه لوازم و تجهیزات پس ازتخلیه 

15- ممنوعیت فروش مرغ پایان دوره به صورت زنده در بازارهای محلی 

16- ذخیره بهداشتی کود در مرغداری یا انبارهای مطمئن وحمل بهداشتی آن پس از عمل نوری 

17- عدم استفاده از شانه تخم مرغ وکارتن های مصرف شده و ممانعت ا زورود کلیه لوازم مستعمل به مرغداری 

18- اخذ مجوز جوجه ریزی ازشبکه دامپزشکی با در نظر گرفتن وضعیت بیماریهای منطقه 

19 – ممانعت ازورود وسایل نقلیه به داخل مرغداری و در صورت اضطرار ضدعفونی نمودن کلیه وسایل نقلیه قبل ازورود به مرغداری 

20 -اجتناب از مصرف پودر گوشت و استخوان به خصوص بامنشا طیور 

21- اطلاع رسانی به مرغداران وکلیه صنایع جانبی مربوط به صنعت طیور 

 

انواع روش هاي تغذيه طيور

غذاي كامل :
جيره اي كه تمام مواد مغذي مورد نياز پرنده را در بر داشته باشد ، غذاي كامل ناميده مي شود .
فرمولاسيون جيره‌هاي طيور يك اصل ثابت نيست ، بلكه تفاوت قيمتهاي مواد اوليه غذايي و بهبود در مديريت تغذيه ، باعث تعويض فرمولاسيون جيره خواهد شد . 
تغذيه اختياري و تغذيه كنترل شده :
طيور مي توانند مصرف غذاي خود را بر حسب احتياجاتشان كنترل كنند . در گذشته غذاي كاملاً مش « آردي » در دسترس طيور قرار مي گرفت . اين نوع خوراك در تمام مدت در دسترس طيور قرار مي گرفت . اما بعد ها معلوم شد اين روش غير اقتصادي مي‌باشد . چون پرنده در اين روش ميل به پرخوري نموده و بسيار سنگين مي شود . و توليد تخم مرغ و افزايش وزن آنان جنبه اقتصادي ندارد . در بعضي از سويه ها هنوز به‌روش اختياري غذا در دسترس گله قرار مي‌گيرد . دز واريته‌هاي سنگين وزن چه از سويه تخمگذار و يا گوشتي مصرف غذاي گله مادر بايد به‌روش كنترل شده انجام گيرد . 
شكل غذا : 
جيره‌هاي طيور به سه شكل مش ، ‌كرامبل و پلت مي باشد .
فرم مش ( آردي ) 
در اين شكل از غذا مواد اوليه غذايي جيره به شكل آسياب شده هستند . اما طيور علاقه‌اي به جيره‌هايي كه از ذرت بسيار ريز تشكيل شده باشد ندارند ، زيرا اين‌گونه مواد چسبناك هستند . در فرم مش ميزان مصرف غذاي طيور افزايش مي‌يابد . اگر غلات خيلي ريز شوند ، طيور در درجه اول مايل به مصرف غلاتي خواهند بود كه اندازه شان درشت‌تر است و مواد ريز براي مصرف نهايي در دانخوري باقي مي‌مانند .بنابر اين در مصرف دان فرموله شده اشكال ايجاد خواهد شد . 
اندازه ذرات و تأثير آن :
اندازه ذرات جيره مش در مصرف آب آشاميدني موثر است . هر چه تركيب جيره مش درشت تر باشد ميزان مصرف آب آشاميدني كمتر مي‌شود . اين موضوع در ميزان آب مدفوع تأثيري ندارد .
تأثير حجم غذا در مصرف آب :
هر چه غذا داراي حجم بيشتر باشد . يعني فيبر آن بالا باشد مصرف آب بيشتر خواهد شد . به همين دليل آب مدفوع نيز افزايش مي‌يابد . هرچه جيره‌هاي طيور داراي انرژي بالاتر و حجم كمتر داشته باشد ، مصرف و دفع آب نيز كمتر مي‌باشد .

پلت :
جيره‌اي كه به صورت مش بوده و طي مراحل خاص از دستگاههاي پلت‌زني عبور مي‌كند و به شكل استوانه هاي كوچك در اندازه‌هاي مختلف تحت عنوان پلت ناميده مي‌شود . با مصرف غذاي پلت ، ماكيان قدرت انتخاب قسمتهاي مشخص از جيره غذايي را از دست مي دهند و بايد غذا را بطور كامل مصرف نمايند . مزيت مصرف پلت براي پرندگان جوان كه مصرف غذاي آنان كم است مي باشد . همچنين وقتي بخواهيم كه دارو را از طريق خوراك در اختيار دام قرار دهيم ، مصرف پلت داراي اهميت مي‌شود .  
فوايد و معايب پلت : 
توليد پلت باعث بالا رفتن هزينه است ، در صورتيكه هزينه مصرف شده جهت توليد پلت قابل برگشت باشد بايد فوايد و معايب پلت بررسي گردد .
فوايد پلت : 
1- كاهش گرد و غبار از جيره .
2- حمل و نقل راحت ، پرت دان پلت كمتر است .
3- آلودگي كمتر در هنگام ذخيره نمودن خوراك .
4- آلودگي كمتر در هنگام ذخيره نمودن خوراك .
5- براي پخش دان پلت كارگر كمتري مورد نياز است . 
6- در خوراك پلت خوراكهايي كه پرنده از مصرف آن خود داري مي‌كنند ، بيشتر مورد استفاده قرار مي گيرد .
7- ريخت و پاش دان از دانخوري كمتر مي‌شود .
معايب پلت :
1- باعث افزايش هزينه خوراك مي شود .
2- افزايش مصرف آب .
3- افزايش رطوبت مدفوع .
4- افزايش بروز كاني‌باليسم .
كرامبل :
حدواسط غذاي مش و پلت مي باشد . هنگامي‌كه پلت هادرشت آسياب شوند ، محصولي بوجود مي‌آيد كه به آن كرامبل گويند . ذرات كرامبل بايد حد واسط در نظر گرفته شود ، بهترين كرامبل معمولاً داراي مقداري ذرات ريز مي باشد. اين موضوع باعث افزايش زاندمان مصرف دان مي شود . كه اين موضوع باعث جلوگيري از عارضه كاني‌باليسم مي شود . 

 او ماج :
در گذشته ، مرطوب كردن جيره هاي مش متداول بوده است . با اين فرض كه اين عمل باعث افزايش مصرف غذا مي شود . اما اين امر براي مدت 1 الي 2 روز است . و طيور بزودي ميزان مصرف غذا را تنظيم مي كنند .مرطوب كردن جيره مش نتايج زير را بدنبال نخواهد داشت :
1- افزايش توليد تخم مرغ 
2- افزايش وزن تخم مرغ
3- افزايش رشد 
4- بهبود ضريب تبديل غذا

تغییر جنسیت در مرغها

همواره در مورد تغيير يافتن مرغ به خروس مطالبي را شنيده‌ايم. 
اكثراً نسبت به اين موضوع با ديده شك و ترديد نگاه مي‌كنيم اما به راستي تغيير جنسيت گر چه رويداد نادري است ولي اتفاق مي‌افتد. تا بحال تغيير جنسيت از خروس به مرغ گزارش نشده است. 
درتغيير جنسيت خودبخودي فقط فنوتيپ مرغ تغيير ميكندو ظاهر مرغ شبيه خروس مي‌شود و از نظر ژنتيكي تغيير‌ي در آن ايجاد نمي‌شود. 


تفاوتهاي ما بين مرغ و خروس 
مرغ و خروسهاي كم‌سن را جوجه(Chick) مي‌نامند و با بالارفتن سن آنها به جوجه‌هاي نر (كمتر از يكسالگي) جوجه خروس (Cockeral) و خروس(COCK) و به جوجه‌هاي ماده (كمتر از يكسالگي) جوجه مرغ( pullet) و مرغ (hen)گفته ميشود. 
بسته به نژاد مرغ و خروسي كه پرورش داده ميشود سن مناسب جهت اطلاق مرغ به جوجه‌ مرغ و خروس به جوجه‌خروس متفاوت است، اين سن در طيوري كه داراي نژاد خالصي مي‌باشند سن مشخصي دارد. 
معمولاً به جوجه‌ها تا قبل از يكسالگي يا جوجه‌ خروس اطلاق ميگردد يا جوجه‌‌مرغ و بعد از يكسالگي مبدل به خروس و مرغ مي‌شوند اما درتجارت صنايع طيور يك جوجه مرغ را بعد از توليد اولين تخم مرغش در حدود سن 5 ماهگي مرغ مي‌نامند و جوجه نر را بعد از بلوغ جنسيش كه در حدود سن 5 ماهگي مي‌باشد خروس ميگويند. 
تفاوتهاي قابل ملاحظه‌ در صفات ثانويه‌ جنسي بين جوجه‌هاي نر و ماده سبب ايجاد دو شكل مختلف در جنس نر و ماده ميشود. 


تفاوتهاي مشخص بين خروس و مرغ عبارتند از: 
بدن، تاج و ريش خروس بزرگتر از مرغ است. 
در پرنده‌‌هاي تك‌ تاجي، تاج حيوان نر متورمتر و قائمتر است نسبت به جنس ماده كه ممكنه به سمتي خم شده باشد. 
سيخك خروس بلندتر از مرغ مي‌باشد. 
بانگ خروس با مرغ فرق دارد. 
پرهاي خروس نسبت به مرغ داراي رنگهاي متعددي بوده و رنگ پرهاي زينتي خروس تنوع بيشتري دارد. 
پرهاي ناحية پشت‌ و ران خروس نسبت به مرغ بلندتر و نوك‌تيزتر مي‌‌باشد. 


در دم مرغ پراصلي وجود دارد اما در خروس علاوه براين پرها، در ناحيه عقب بدن (پشت و ران) نيز پر اصلي وجود دارد. 
در تفاوتهاي فوق‌الذكر استثنائي هم وجود دارد مثلاً در دو نژاد Campine وSebright خروسها داراي پر مرغ گونه هستندعلت اين امر موتاسيوني است كه در يكي از ژنهاي اين دو نژاد ايجاد شد و سبب توليد بيش از اندازه آروماتاز1 (Aromatase) در چندين بافت از جمله فوليكول پرها مي‌شود. 
زيرا آروماتازآنزيمي است جهت تبديل آندروژن به استروژن و لذا در فوليكول پر خروسهاي دو نژاد Sebright وCampine هورمون استروژن توليد شده بيشتري وجود دارد با توجه به اينكه وجود استروژن در فوليكول‌هاي مرغ سبب تغيير شكل و توليد پردر گردن و دم مرغ ميشود و مقدار زياد استروژن در فوليكول پرهاي خروس سبب رشد آنها آنچنانكه در مرغ وجود دارد مي‌شود. 
همچنين اخته كردن خروسهاي اين دو نژاد بعلت از بين رفتن منشاء آندروژني در فوليكول پرها كه به استروژن تبديل ميشود مجدداً در خروسها شاهد توليد پرهاي مرغ گونه ميباشيم. 


ژنوتيپ يا فنوتيپ 
ايجاد جنس نرو ماده در پرندگان توسط وجود يا عدم وجود كروموزومWW كه شبيه كروموزومY در انسان مي‌باشد كنترل ميشود. 
پرندگان نر از نظر ژنتيكي هموزيگوتZZ و پرندگان ماده هتروزيگوت مي‌باشدZW ، درست برعكس پستانداران كه در آنها نرهتروزيگوتXY و ماده‌ها هموزيگوت XXميباشند. 
بعد از چند روز كه از لقاح تخمك بگذرد چنانچه جنين ماده باشد در تخمدان چپ(غدة تناسلي ابتدائي) و مقدار زيادي از سلولهاي تمايز يافتة ابتدائي(primordiad germ cells) ديده ميشود. 
در روز دهم جوجه‌كشي غدد جنسي به مقدار كافي تمايز يافته‌اند ولذا ميشود جنسيت را بوسيله كالبد شكافي تشخيص داد. در تمام طول مدت رشد جنين به هيچ طريق نمي‌شود از روي مشخصات خارجي تخم‌مرغ جنسيت جوجه را مشخص كرد حتي در هنگام از تخم بيرون آمدن جوجه‌ها (تفريخ) وزن جوجه مرغ با وزن جوجه خروس يكسان است و در آن هنگام فقط در واريته‌هايي باژنتيك خاص ميتوان از روي رنگ پرهايشان جنسيت جوجه‌ها را تعيين كرد در غير اينصورت در زمان تفريخ جوجه نر و ماده هيچگونه مشخصات ثانويه جنسي از خود نشان نمي‌دهند. 
بروز صفات ثانويه جنسي پرندگان بالغ در اثر ترشحات هورمون از بيضه و تخمدان مي‌باشد و افزايش صفات ثانويه جنسي در اثر ژنهاي جنسي است كه فتوتيپ آن جنسي را تجلي ميدهد و به توليد آندروژن و استروژن مربوط ميشود. 
در خروسها آندروژن مسئول تحريك رشد تاج و ريش و صوت خاص خروس مي‌شود همچنين رشد سيخك مرغ و خروس به ترشحات بيضه‌اي و تخمداني بستگي دارد و در پرندگان رشد سيخك توسط ژن جنسي كنترل ميشود. 
استروژن موجود در فوليكول پرمرغ، مرغ‌گونه بودن پر از لحاظ رنگ پروبال و فرم لبه گرد پر در گردن و دم كنترل مي‌كند. 
در نژادهائي كه در آنها مرغ و خروس از نظر رنگ پروبال داراي دو شكل متفاوت از هم مي‌باشند هورمون استروژن باعث كاهش رنگدانه در پرهاي بعضي از اندام ميشود. 


دگرگوني جنسي چگونه اتفاق مي‌افتد؟ 
در بيشتر موارد دگرگوني جنسي ناخواسته ناشي از وجود بيماري‌است كه طي آن به تخمدان مرغ معمولاً تخمدان سمت چپ آسيب ميرسد زيرا در جوجه مرغ معمولاً‌ تخمدان سمت چپ فعال مي‌باشد و در تمام پرندگان تخمدان و اويدوكت سمت راستي عموماً در دوران جنيني تكامل نمي‌يابند. 
عموماً وجود علل پاتولوژيكي مثل كيست تخمدان ، غده تخمدان وبيماري غده آدرنال سبب بروز دگرگوني جنسي مي‌شود زيرا اين علل سبب تحليل رفتن تخمدان سمت چپ شده و در نتيجه باقيماندة بافت تخمدان سمت راست جهت انجام وظايف تخمدان آسيب ديده(چپ) شروع به رشد و تكامل مي‌نمايد. 
در احياي دوبارة تخمدان سمت راست ممكن است اين تخمدان خصوصيات بافت تخمدان يا بيضه يا هر دو آنها را بروز دهد و تخمدان سمت راست چنان عمل نمايد كه هم تخمك توليد كند و هم وظايف نرينگي را به انجام رساند(ovotestis) . 
گزارش شده كه اينچنين تخمداني(ovotestis) قابليت توليد مني را آنچانكه يك خروس براي توليد نطفه دارد را از خود نشان ميدهد هرچند كه اين دسته مرغهاي تخمگذار هرگز قادر به تخمگذاري و يا انزال اسپرم جهت تشكيل نطفه نيستند اما Ovotedtis با تأثير بر تركيبات استروئيدي و ترشح آندروژن سبب بروز صفات ثانوي جنس نر ميشود آنچنانكه پرنده‌اي كه داراي ژنوتيپ ماده است فنوتيپ جنس نر را از خود نشان خواهد داد.

بیماری های مدیریتی

بیماری های تغـذیه ای:ریکتز Rickets : ریکتز می تواند در پرندگان جوان به علت کمبود ویتامینD3 ، کلسیم و یا فسفر رخ دهد. غذا های تجاری تامین کننده مواد غذایی هستبد اما اگر آنها بیش از حد رقیق باشد مواد غذایی کافی در دسترس پرنده قرار نخواهد گرفت. پرنده می تواند ویتامین D3 خود را از ترکیب ویتامین D3 مواد غذایی و همچنین از در معرض قرار گرفتن نور خورشید بدست آورد.کمبود هرگونه مواد غذایی می تواند شروع مشکلات در پرندگان تخم گذار باشد. تخم آنها کاهش پیدا می کند و یا کیفیت پوسته آن پایین می آید. در چندین مورد در مرغ های خانگی مشاهده شده است که بیماری خستگی مرغهای در قفس (بیماری استخوان شکننده یا Osteoporosis) به این علت بوجود آمده است. همین طور که از اسم این بیماری می آید، این بیماری در پرندگانی که در زمین رشد می کنند دیده نمی شود.کمبود ویتامین A Vitamin A Deficiency)):کمبود ویتامین A یک بیماری تغذیه ای معمول در جوحه های کوچک است.این بیماری بیشتر در پرنده هایی که فقط با غله و یا علوفه تغذیه می شوند دیده می شود.پرنده ها می توانند ویتامینA را از غذاهای سبز تابستان بدست آوررند و در مدت کوتاهی در کبد ذخیره کنند، ولی هر چقدر غذای سبز دریافت کنند بار هم کمبود دارند، مگر اینکه ویتامین خود را از منبع دیگری تامبن کنند.نشانه های این بیماری شامل، گیج بودن، لاغری، رنگ پریدگی عضلات، رنگ پریدگی مخاطات و کوری عصبی و همچنین وجود لکه های خون در تخم مرغ ها نشانه این بیماریست.اگر این بیماری زود تشخیص داده شود با مکمل های ویتامینی قابل درمان خواهد بود.

 بیماری های انگلی:کوکسیدیوز Coccidiosisü :یک بیماری انگلی است که عموما در پرنده هایی که در آشغال ها و کود زندگی می کنند دیده می شود.اگر یک بار کوکسیدیوز به مرغ داری شما بیاید ریشه کن کردن آن خیلی مشکل خواهد بود. این عفونت کاهش پیدا خواهد کرد اگر آشغال ها و کودها به طور منطقی خشک شوند. عفونت می تواند سبب کاهش وزن گیری و یا کاهش تولیدات شود. زیرا این انگل بافت های روده کوچک را مورد تهاجم قرار می دهد و ایجاد مزاحمت در هضم و جذب در دستگاه گوارش می کند. در این بیماری اسهال و احتمالا قطره های خون دیده می شود. هر چند که نشانه های این بیماری وابسته به سایر بیماری ها است اما عفونت های ایجاد شده ممکن است پرنده را بکشد. کوکسیدیواستاتها اغلب برای درمان و یا پیشگیری از عفونت در پرندگانی که در بستر پرورش می یابند استفاده می شوند. این دارو ها احتیاط مصرف دارند و باید آنها را با احتیاط مصرف کرد.اگر چه این دارو ها برای مرغ مفیدند ولی برای بعضی حیوانات دیگر سمی هستند (مثل سگ ها و اسب ها)، همچنین این دارو ها برای مرغابی ها و یا غاز ها مفید است. همچنین هنگام کشتار پرنده ها نباید از این دارو ها استفاده کرد(در این زمینه با دامپزشک ویا جیره نویس خود مشورت کنید.).اگر پرندگان برای مدت زیادی نگه داشته می شوند، امکان این وجود دارد که بتدریج بر علیه کوکسیدیوز ایمنی بوجود آید. این مکانیسم فوق الغده مهم است برای پرندگانی که از تخم آنها استفاده می شود.زیرا ایمنی در تخم آنها هم بوجود می آید، و جوجه های آنها اگر در هفته 3 و4 آنتی کوکسیدیوز دریافت کرده باشند، کافی است. و دیگر احتیاجی به در یافت داروی دیگری ندارند و این روش بسیار اقتصادی است. برای تحریک سیستم ایمنی ، وقتی با یک دز پایین کوکسیدیواستات ها در جیره استارتر داده شود پرنده دچار یک عفونت ملایم میشوند وسیستم ایمنی گسترش پیدا میکند.اگر برای بار اول به پرنده ها به دقت دارو داده شود عفونت های شدید کاهش پیدا می کند. اگر نشانه ها مشاهده شدند (اسهال، پرهای ژولیده، بی میلی و سستی) دارو های ملایم تهیه شده در آب می توانند با عفونت مبارزه کنند

.مایت ها ((mites: مایت های پرندگان، کوچک، سیاه و حشره های خون خوار هستند. آنها حشره را نمی کشند اما می توانند سبب کاهش تولید تخم مرغ در مرغ های تخم گذار شوند. آنها برای مدت زیادی بر روی پرنده زندگی نمی کنند، بنابراین فاصله انداختن بین دو دوره جوجه ریزی کمک زیادی به خروج مایت ها می کند. همچنین می توان از حشره کش ها بر علیه مایت ها استفاده کرد.برای پی بردن به وجود مایت هامی توان به دنبال آنها در زیر پر پرندگان در قسمت مخرج گشت. روش دیگر قراردادن پرهای ژولیده پرندگان روی تکه کاغذ سفید است، مایت ها بر روی تکه کاغذ مانند لکه ای یا نقطه ای سیاه رنگ نمایان می شود.

شپش ها ((Lice:ششپش ها مانند مایت ها عمومی نیستند.آنها تغذیه می کنند از فولیکول های پوست و سبب کاهش محصولات می شوند.تخم های آنها مانند خوشه ای سفید رنگ بر روی پایه فولیکول پرها نمایان است. همانند مایت ها با فاصله مناسب بین دو دوره می توان آنها را بیرون کرد یا اینکه از حشره کش ها استفاده نمود.

 کانی بالیسم Cannibalism:üکانی بالیسم وقتی شروع می شود که پرندگان با نوک خود به پر ها یا پنجه پاهها یا سرها و یا مخرج دیگر پرندگان را مورد هجوم قرار دهند. اگر آن منطقه در ادامه نوک زدن خونریزی کند، ممکن است مرگ پرنده را در پی داشته باشد. نوک زدن به مخرج اغلب در مرغ هایی که در بستر زندگی می کنند و یا بوقلمون ها اتفاق می افتد.مرغ های جوان به خصوص آنهایی که وزن بیشتر دارند، استعداد بیشتری برای بیرون زدگی دارند(اویداکت بعد تخم گذاری به جای خود بر نمی گردد)، که محرک نوک زدن به مخرج است. همچنین ممکن است در این زمان روده ها هم به بیرون هدایت شود.این یک مورد برای کانی بالیسم است. بیشتر موارد در مورد تخم گذار ها و سپس در مورد گوشتی ها است. این موارد در حالات کمبود های مواد معدنی از قبیل: نمک، ویتامین ها یا اسید آمینه ها (سازنده پروتئین ها). موارد دیگر در ایجاد کانی بالیسم استرس ها مثل محرومیت از غذا، ازدحام زیاد، گرمای زیاد، نامناسب بودن تهویه ها و شدت نور زیاد است.حذف کردن این استرس ها می تواند کمک به حذف یا کاهش کانی بالیسم شود. اگر ممکن باشد باید مجروحین کانی بالیسم را جمع آوری کرد وبری مدتی آنها را جدا گانه پرورش داد تا جراحات آنها خوب شود. بیرون بردن آنها از گله کمک به از بین بردن تحریک نوک زدن در سایرین می کند.یک روش مناسب دیگر برای کنترل و یا پیشگیری از کانی بالیسم دست کاری در نور دهی است. کاهش شدت نور و یا خاموشی در خلال نور دهی در روز کمک به آرام کردن کانی بالیسم می شود. همچنین استفاده از نور قرمز کمک به این گونه موارد می کند. مدت نور دهی در مرغ های بستر نباید کم شود. راه حل دیگر چیدن منقار در همه پرندگان در هچری(روز آخر) یا بعد از آن است.نوک های تیز(فقط یک بخش خیلی کوچک) از منقار را می توان با سوهان ناخن و یا نوک چین برقی اصلاح کرد. با این روش نوک ها خطر کمتری برای دیگر پرندگان دارد، اما باید مراقب بود که به آب خوردن و دان خوردن پرنده صدمه ای وارد نشود.

ü بیماری های متابولیک (Metabolic Diseases):

بیماری های متابولیک، ارگان های داخلی بدن و رشد آنها را مورد تاثیر قرار می دهد و موجب از بین رفتن قسمت زیادی از مرغ های اقتصادی و خانگی می شود. پرندگان اصلی این عارضه بوقلمون ها و مرغ های گوشتی هستند. بیشترین ضرر این بیماری کاهش در اندازه رشد است.دو نوع مهم از بیماری های متابولیکی عبارتند از، بی نظمی در سیستم قلبی- ریوی، سندرم مرگ ناگهانی و آسیت می باشد. یک نوعی از بیماری لنگش پا، اثبات شده است که وابسته به اختلالات متابولیکی است. این اختلالات متابولیکی می تواند به طور قابل توجهی در کاهش رشد موثر باشد. که می تواند در اثر کاهش خوردن غذا باشد. برای مثال، حظور غذا فقط در مدت روشنایی روز (بعد از سن یک هفتگی).غذاهایی که کمتر کامل می شوند سبب می شوند که جذب مواد غذایی کمتر شده و به دنبال آن کاهش رشد مرغ یا جوحه را در پی دارد. ذکر این نکته الزامی است که جیره جوجه گوشتی با جیره جوجه تخم گذار تفاوت های زیادی با هم دارند، ونمی توان آنها را به جای یکدیگر به گله داد.روش دیگر در کاهش رشد جوجه ها استفاده از مدیریت نور دهی است که از لحاظ تجاری موفقیت آمیز بوده است. این برنامه نور دهی تعداد ساعت های نور را در روز که به پرنده داده می شود کاهش می دهد (بعد از روز 5 تا 7) برنامه های که هم اکنون هستندزمان نور دهی را از 24 ساعت در روز به 6تا8 ساعت می رساند و به دنبال آن به صورت هفتگی نور را افزایش می دهند. برای جوجه های گوشتی این افزایش به طور تقریبی 4 ساعت در هفته افزایش می یابد و برای بوقلموی ها تقریبا 2 ساعت در هفته. این برنامه ها تقریبا برای بزرگ کردن گله های کوچک غیر عملی هستند. نگه داشتن نور دهی در طی ساعت های نور طبیعی روز یا در محدوده 8 تا 12 ساعت در روز کمک زیادی به کاهش تعداد زمین گیری ها و یا مرده ها دارد] . البته به اعتقاد بنده این روش برای جوجه های تخم گذار است نه برای جوجه های گوشتی 

ü سندرم مرگ ناگهانی (Sudden Death Syndrome):جوجه ها و بوقلمون هایی که از سندرم ناگهانی مرگ تلف می شوند اغلب موارد به صورت به پشت افتاده می میرند و در هیچ زمانی به جلو نمی افتند. آنها بدون ظهور هیچ گونه نشانی تلف می شوند، مستقیما بعد از یک تشنج می میرند. آنها معمولا پرندگانی درشت و در اغلب موارد خروس ها هستند.چرا اینکه پرندگان می میرند هنوز مشخص نیست، اما این مشخص شده است که در همه آنها بی نظمی در سرخرگ ششی وجود داشته است. در گله های گوشتی از یک هفتگی شروع شده و حد اکثر تا حول و هوش هفته سوم ادامه دارد. رشد سریع یکی از دلیل های آن است. رشد آهسته تر کمک خواهد کرد تلفات کمتری داشته باشیم.

 آسیت و نا کار آمدی قلب (Ascites andü Heart Failure): آسیت در هنگام بروز فشار بر روی سیستم سرخرگ ریوی و جمع شدن مایعات در بطن پرنده بوجود می آید. در چندین مورد شانه ها و چنگال های آبی رنگ یافت شده است. تنفس آنها بدون صدا و با دهان باز است و همچنین پرهای آنها ژولیده و موج دار است. این پرندگان ممکن است بدون هیچ نشانه بارزی بمیرند. پرندگانی هم که در این بیماری زنده می مانند محکوم به ذبح شدن هستند زیرا نگه داشتن آنها اقتصادی نیست.خیلی از موارد ممکن است منجر به گسترش آسیت شود. این بیماری با رشد سریع و دمای سرد در طی جوجه کشی، ارتفاع زیاد از زمین، نمک بیش از حد در جیره غذایی و یا فاکتور های ژنتیکی تحرک می شود.پیشگیری از این بیماری شامل، جلوگیریاز رشد سریع پرنده ها، اطمینان از هوای گرم و مناسب در اتاق جوجه کشی و کنترل کیفیت آب (از لحاظ مقدار سدیم ). همچنین مهم است انبار غلات هم دارای تهویه مناسب باشد چرا که آمونیاک می تواند سبب آسیب به بافت ریه و ایجاد استعداد بروز آسیت شود.

ü مشکلات پا( فلجی، پا های ناتوان، لنگش) Leg Problems(Cripples, Leg Weakness, Lameness)همه پرندگان می توانند در معرض مشکلات پا ها قرار گیرند اما به نظر می رسد این مشکلات بیشتر در مرغ های گوشتی دیده می شود. پا ها ممکن است به صورت گوشه دار و عجیب و غریب و زاویه دار در بدن باشد و یا ممکن است به صورت زانوی بد شکل که به صورت پا های کمانی دار به بظر می رسد و یا به صورت مبالغه آمیز به صورت زانوی گاوی شکل درآید. اغلب این مشکلات آنقدر سخت هستند که پرنده نتواند به راحتی حرکت کند و غذا وآب مناسب رابه دست آورد و در نتیجه وزن گیری آهسته تری خواهد داشت. مشکلات دیگر نیز می توانند در بالای مفصل پا اتفاق بیافتد. این پرنده ها به سختی می توانند در اطراف خود حرکت کنند.یکی از علت های اصلی که باعث بد شکل شدن زاویه دار در مرغ های گوشتی و یا بوقلمون ها می شود رشد سریع آنها است. اثبات شده است که در رشد آهسته تر پرندگان و یا در شرایط نور دهی مناسب و یا محدودیت غذا های ملایم سبب کاهش اینگونه مشکلات خواهد شد.مشابه این مشکلات در بخش بیماری های متابولیک بحث شد.اگر در زمانی که جوجه وارد سالن می شود بستر مناسبی در سالن نباشد، پرندگان جوان تعادل خود را از دست می دهند و لیز می خورند. این خود عاملی در ایجاد مشکلات در پاها است. مخصوصا در بوقلمون های جوان و مرغ های آبزی. همچنین وجود سالن های نسبتا خشک مهم به نظر می رسد اما نباید به حدی خشک باشد که گرد و غبار در سالن ها داشته باشیم. سالن های نمور می توانند در ایجاد مشکلات پاها و جراحات آنها موثر باشد.تغذیه های بد و یا بالانس نشده هم یکی از عوامل این بیماری است. پا ها رشد میکنند وسبب ایجاد بد شکلی می شوند. ویتامین و یا مواد معدنی (منگنز، روی، سلنیوم، ویتامین E، بیوتین، نیاسین، اسید فولیک، ریبو فلاوین، پیرو دوکسین) می توانند سبب ظهور این بیماری شوند . کمبود های پروتئین و متعادل نبودن اسید آمینه ها هم می توانند سبب ظهور این بیماری شوند.عفونت های میکروبی هم می توانند این بیماری را ایجاد کنند. مفصلهل ممکن است ورم داشته و یا نداشته باشند، پرنده از حرکت کردن امتناع میکند. کاهش استرس ها می تواند به بهبود این بیماری کمک کند. شما می توانید با جلوگیری از سرما (به خصوص در شب)، ازدحام زیاد، شرایط محیط نمور و جلوگیری مناسب از بیماری ها از ایجاد این بیماری پیش گیری کنید

.تهیه، تنظیم وترجمه:مهرداد اسحق حسینی دانشجوی دامپزشکی دانشگاه آزاد واحد گرمسار

آبان ماه یکهزار و سیصد و هشتاد و چهار ReferencesAgriculture Canada, 1991. Raising chicken and turkey broilers in Canada. Publication 1860/E. Ontario Ministry of Agriculture and Food, February 1989. Ascites in meat-type chickens caused by right heart failure. Agdex 451/662. Saskatchewan Agriculture and the University of Saskatchewan, 1987. Guide to Farm Practice in Saskatchewan.

مقایسه مزیتها و معایب سیستم های گرم کننده سالنهای مرغداری با سیستم گرمایش از کف

1- سیستمهای حرارتی :

یکی از فاکتورهای بسیار مهم پرورش و نگهداری انبوه پرندگان تأمین احتیاجات حرارتی محیط پرورش و نگهداری آنها در شرایط سنی مختلف است.

 

2- شرایط کلی مولدهای حرارتی در سالنهای مرغداری و اماکن مرتبط با صنعت مرغداری:

1) یک منبع حرارتی مناسب و مطمئن باید قادر به تولید گرمای یکنواخت باشد و نیاز به مراقبت زیاد و همچنین سرویسهای روزانه – هفتگی – ماهانه و سالانه نداشته باشد و به سادگی قابل راه اندازی باشد، تکنسین های خاص ملزم به تعمیرات اساسی و جزئی آن را نداشته باشند و از تکنسین های معمولی بتوان جهت سرویس و نگهداری آنها استفاده نمود.

2) قیمت آنها با توجه به هزینه استهلاک ، هزینه تعمیرات و هزینه های اولیه و ثابت و ثانویه مناسب باشد و سالیان متمادی بتوان از این تجهیزات استفاده نمود.

3) باید قابل انطباق با شرایط سالن بوده و فضای زیادی را اشغال نکند. کارگران به راحتی در سالن کار نمایند و سیستم تهویه سالن مرغداری را دچار مخاطره نکند، حرارت تولید شده را به راحتی از طریق سیستم تهویه سالن هدر ندهد. حرارت تولید شده در پرندگان اغلب از روی میزان اکسیژن مصرفی آنها محاسبه می گردد، اگر پرنده در حال استراحت بوده رشد نکرده و یا اینکه چربی در بدن خود ذخیره ننمایند، درنتیجه یک ارتباط مستقیم بین اکسیژنی که توسط پرنده مصرف شده با مقدار حرارتی که تولید شده وجود دارد. احتیاجات طیور و متابولیزم پرنده ها بسیار بالا است و مقدار هوای مورد نیاز آنها در واحد وزن نسبت به سایر دامها زیادتر است، بطور مثال طیور پنج برابر انسان در وزن مساوی احتیاج به اکسیژن دارند، میزان هوای مورد نیاز برای جوجه ها به ازای هر کیلوگرم وزن زنده بدن حدود 2 فوت مکعب در دقیقه می باشد، با رشد جوجه ها میزان نیاز آنها به اکسیژن بیشتر است و تهویه اهمیت بیشتری می یابد که مقدار قابل ملاحظه ای از هوای گرم شده در سالن مرغداری توسط هواکشها از سالن خارج می شود.

 

3- انواع مولدهاي حرارتي در سالنهای مرغداری :

- چهارشاخ وفر - انواع بخاریها

- هیترهای معمولی - دمنده های هوای گرم

- مادرهای مصنوعی - سیستم های تابشی 

- سیستم گرمایش از کف ( کف خواب ) ( floor heating )

 

4- موارد استفاده از مولد های حرارتی :

بر حسب نحوه پرورش و نوع کار در سالنهای پرورش طیور استفاده از مولدهای مختلف و دستگاه های گرم کننده دو گونه است :

دسته اول – مولدهای حرارتی ویژه پرورش روی بستر

دسته دوم _ مولدهای حرارتی ویژه پرورش در قفس

مولدهای حرارتی دسته اول :

شامل انواع فر چهار شاخ ، مادرهای مصنوعی ، انواع دمنده های گرم ، رادیانت هیترها، سیستم گرمایش از کف ( حرارت مرکزی )

مولدهای حرارتی دسته دوم :

این مولدها بیشتر ویژه پرورش طیور در قفس می باشد و عبارتند از: 

1) سیستم دمنده هوای گرم

2) سیستم حرارت مرکزی.

 

1- سیستم دمنده هوای گرم در پرورش در قفس به طور کلی مردود می باشد. زیرا این سالنها به دلیل داشتن طول و عرض بسیار زیاد و ارتفاع بالای سالن مقدار سوخت مصرفی بسیار بالا می باشد.

2- سیستم آب گرم ( حرارت مرکزی ) که گرمای لازم از طریق هدایت آب گرم در لوله های مخصوص تأمین می شود، این قفسها می توانند چند طبقه باشند و در تمام طبقات آنها سیستم گرمایی یاد شده حرارت لازم را به جوجه ها می رساند. این نوع سیستم در روش پرورش در قفس بیشتر متداول می باشد.

مقایسه سیستمهای حرارتی در سالنهای مرغداری :

1- سیستم فر و شاخ :

این سیستم به دلیل مصرف بالای سوخت و نقص در احتراق و همچنین اشغال فضای زیادی از سالن مرغداری و خطر آتش سوزی به طور کلی مردود می باشد و همچنین فضایی در حدود 300 الی 400 متر مربع از سطح سالن مرغداری را اشغال می نماید.

2- سیستم دمنده هوای گرم مرکزی ( هیترهای مرکزی ) :

این سیستم با توجه به مصرف سرانه سوخت بالا و همچنین راندمان حرارتی پایین در مراحل مختلف تولید حرارت مورد تأیید نمی باشد، زیرا در این سیستم فضایی به نام هیترخانه در نظر گرفته می شود که مقداری از حرارت تولید شده در هیتر جهت گرم کردن هوای داخل هیتر صرف می شود. مقداری از حرارت تولید شده توسط دودکش ( اگزوز) موجود در هیتر به خارج از محوطه هیتر خانه و سالن مرغداری انتقال می یابد. این سیستم به دلیل اینکه در یکی از انتهای سالن در محیطی به نام هیترخانه قرار می گیرد، مقداری از حرارت از طریق دریچه انتقال حرارت هیترخانه به لوله اصلی دمنده هوای گرم انتقال پیدا کرده و مقدار زیادی از حرارت در این قسمت یعنی فضای بین هیترخانه و سالن مرغداری از بین می رود. به دلیل وجود کانالی برای انتقال هوای گرم شده در سالن مرغداری مقدار قابل توجهی ازحرارت تولیدی صرف گرم کردن کانال هوای گرم در سالن مرغداری می شود و به دلیل طول زیاد سالن مرغداری در حدود 100 متر، هیتر نمی تواند به خوبی درجه حرارت یکنواختی را در سالن ایجاد نماید، که این عمل باعث مي شود تا ابتدای سالن مرغداری دارای درجه حرارت بالاتر از حد نیاز طیور باشد و اواسط سالن حرارت تقریبا" مناسب و انتهای سالن هوای سردتر از احتیاج بدن طیور را داشته باشد و به خاطر اینکه در حدود 2/1 از سالن مرغداری همیشه درجه حرارت پایین تر از احتیاجات طیور را دارد، همیشه هیتر به صورت یکنواخت کار می کند که خود سوخت بالایی را مصرف می کند.

3- سیستم دمنده هوای گرم در سالن مرغداری :

در سیستم گرمایش از طریق جابه جایی هوای گرم حرارت بیشتر در زیر سقف متمرکز می گردد و سطوح نزدیکتر به کف و محل پرورش طیور از دمای مناسب برخوردار نخواهد شد و اتلاف حرارت از طریق سقف بسیار زیاد است.

اتلاف حرارتی به علت حرکت هوای گرم و خروج آن از جداره ها، درها، پنجره ها و هواکشها در سیستم جابجایی بسیار زیاد است و به علت آنکه در روش پرورش بر روی بستر بین سنین ( 2- 0 ) هفتگی سالن مرغداری را به وسیله پرده های پلاستیکی تقسیم بندی می نمایند، هوای گرم از طریق روزنه های موجود در اطراف پرده پلاستیکی به قسمتهای خالی از جوجه سالن مرغداری انتقال می یابد.

گرمایش به روش جابجایی بستگی به حرکت هوای گرم دارد، در صنعت مرغداری این گردو غبار ایجاد شده از عمر مفید دستگاه دمنده هوای گرم در سالن مرغداری می کاهد و همچنین باعث ایجاد بسیاری از بیماری های دستگاه تنفسی طیور می گردد. از جمله آنها می توان به بیماری مزمن دستگاه تنفس( CRD ) اشاره نمود. 

 

سیستم گرمایش از کف ( کف خواب ) FLOOR HEATING

حرارت در سیستم گرمایش کفی بیشتر از طریق کف سالن منتقل می شود، لذا امکان جهت دادن به مسیر گرمایش وجود داشته و حرارت بیشتر در فضای کف و سایر مکانهای مورد نیاز متمرکز می گردد که طبق قانون Foavier در زمانی که دمای محیط و دمای بدن پرنده یکسان است جریان حرارت از یک سو به سویی دیگر وجود ندارد.

سیستم گرمایش کفی در پرورش این امکان را به مدیریت واحدهای پرورش طیور می دهد که با تقسیم بندی و کنترل منطقه ای و امکان گرمایش در مناطق انتخابی طبق نیاز پرندگان طراحی شود.

سیستم گرمایش از کف باعث چرخش هوا نمی شود، در نتیجه آلودگی مواد معلق و غبار موجود در هوا به شدت کاهش یافته و اثرات مثبت در بهداشت واحدهای پرورش طیور را دارد.

حرارت تولید شده در کف سالنهای مرغداری مستقیما" به بدن پرندگان و تجهیزات و ادوات سالن حرارت مرغداری واقع شده منتقل می گردد بدون اینکه نیازی به گرم شدن کل محیط پرورش باشد، در نتیجه حرارت تولیدی محیط را سریعتر گرم می کند. کوتاه شدن زمان گرمایش صرفه جویی زیادی در انرژی و وقت در برداشته و نیازی به گرم کردن سالنهای مرغداری قبل از ورود جوجه نمی باشد که این زمان در حدود 24 ساعت تا 48 ساعت از نظر وقت و هزینه در سیستم گرمایش کفی صرفه جویی به عمل می آید.

تهيه وتنظيم : مهندس احمدزاده و مهندس رها خداياري

اندازه گيري شدت نور و تعريف محيط نوري

مترجم : مهندس محمد مهدي ايزدي فر

شركت مجتمع توليدي گوشت ماهان

 مبحث نور يكي از جذاب ترين موضوعات در صنعت طيور مي باشد. از سال هاي دور داستان هاي فراواني بر پايه تجربيات شخصي و كارهاي تحقيقاتي شاخته شده است . اما شناخت درست از نقش نور، مقدار ، مدت نوردهي و رنگ نور داده شده ، هنوز در پرده ابهام مي باشد .

نور نقش اساسي در پرورش طيور داشته و تاثير آن بر توليد به خوبي شناخته شده است . با اينكه پذيرفته شده كه بينايي حس غالب مي باشد ، اما شناخت كمي از تاثير محيط هاي رايج نوري بر رفتار و رفاه ماكيان وجود دارد.

دو محقق از سه سال پيش تحقيقي را آغاز نمودند كه هدف آن بررسي نقش نور در مواردي اين چنين بود. آنان به طور منطقي كار خود را از يافتن روشي جهت اندازه گيري دقيق شدت نور و ارائه تعريف محيط نوري سالن هاي پرورش طيور آغاز كردند. در اين مقاله بعضي از يافته هاي آنان مورد بحث قرار مي گيرد . از جمله اينكه اختلاف موجود در حساسيت مرغ ها به نور موجب تفاوت شدت نور اندازه گيري شده به روش عادي و شدت نور ادراك شده توسط پرنده دارد ، و اينكه ادراك پرندگان از نور داخل سالن بسيار متفاوت با ادراك انسان مي باشد .

 

حساسيت به رنگ ها 

سير تكاملي ماكيان و انسان بسيار متفاوت بوده ، به عنوان مثال تشابه ساختار مغز ماكيان به مغز خزندگان در مقايسه با پستانداران بيشتر است . اين موضوع دليل بسيار خوبي در ايجاد شك به وجود تفاوت بين توانايي بينايي انسان و مرغ ها است . در واقع با توجه به توصيف دقيق تفاوت هاي سلولي و بيوشيميايي (دستگاه بينايي پرندگان و انسان ) شك به وجود تفاوت در ادراك رنگ از اعتبار بيشتري برخودار مي گردد . حساسيت مرغ ها به رنگ نور واجد اهميت كاربردي نيز مي باشد ، چرا كه اندازه گيري شدت نور بر همين اساس صورت مي پذيرد . در واقع آنچه كه به عنوان ((نور قابل مشاهده)) شناخته مي شود ، تنها بخش كوچكي از طيف بسيار وسيع امواج الكترومانيتيك با طول موج هاي متفاوت مي باشد . اين بخش از طول موج هاي قابل تشخيص براي چشم شامل محدوده كوچكي بين 400 تا 700 نانومتر مي باشند . هنگامي كه تمام طول موج ها به صورت مشخصي با يكديگر آميخته شوند ، نور بدست آمده نور سفيد يا نور طبيعي روز ناميده مي شود. با تغيير اندك در ممزوج طول موج ها ، نور بدست آمده ، رنگ اندكي به خود خواهد گرفت . به طور مثال لامپ هاي تنگستن (Incandescent) غالبا ته رنگ قرمز داشته ، اما ته رنگ لامپ هاي فلورسنت به آبي متمايل مي باشد . با توجه به شكل 1 ، علت اين امر توليد بيشتر امواج با طول موج طويل (و متمايل به قرمز ) در لامپ تنگستن و توليد امواج آبي و سبز توسط لامپ فلورسنت مي باشد .

 

تفاوت حساسيت ماكيان و انسان 

شدت نور ادراك شده توسط انسان ـ كه با واحد آشناي لوكس و دستگاه لوكس متر سنجيده مي شود ـ مرغ ها و ديگر جانوران ، برآيندي از طول موج نور توليد شده از منبع نوري و حساسيت هر حيوان به طول موج هاي مختلف مي باشد .شكل دو بيانگر حساسيت نسبي يك انسان به عنوان ناظر و استاندارد، به طول موج هاي مختلف و اطلاعات جمع آوري شده از آزمايشات رفتار شناسي ماكيان مي باشد (در واقع استفاده از لامپ هاي فلورسنت بسيار اقتصادي تر از لامپ هاي تنگستن مي باشد ، زيرا اين لامپ ها طول موج هايي را توليد مي كنند كه انسان نسبت به آن حساسيت بيشتري دارد. لامپ هاي تنگستن به طور عمده طول موج هاي سرخ و فرو سرخ و نيز حرارت را منتشر مي سازند)

از شكل 2 آشكار است كه ماكيان حساسيت متفاوتي با انسان دارند . در نتيجه اندازه گيري شدت نور بر حسب لوكس تخمين دقيقي از شدت نور ادراك شده توسط ماكيان بدست نمي دهد . زيرا در واحد لوكس منحني حساسيت انسان ملاك قرار گرفته است . به همين دليل محققان واحد لوكس (Clux) را به عنوان جايگزين پيشنهاد كرده اند . با استفاده از اين روش از دو لامپ فلورسنت و تنگستن ، كه شدت نور توليدي آنها بر حسب لوكس مشابه است ، چنين به دست مي آيد كه طيور لامپ فلورسنت را 30درصد درخشان تر از لامپ تنگستن درك مي كنند. اين موضوع مخصوصا در مواقعي كه پرندگان از يك سالن به سالن ديگر و با سيستم روشنايي متفاوت منتقل مي شوند، يا هنگامي كه شدت نور سالن هاي مختلف مورد مقايسه قرار مي گيرد ،يا هنگامي كه نوع لامپ هاي داخل سالن تغيير مي كند و همين طور هنگامي كه قوانين و مقررات شدت نوري مشخصي را توصيه مي كنند ، كاملاً قابل مشاهده مي باشد . به عنوان مثال حداقل شدت نور تعيين شده در انگلستان با استفاده از لامپ هاي تنگستن و فلورسنت معادل 5 لوكس تعيين شده ، در حالي كه مرغ ها در اين حالت نور لامپ هاي تنگستني را تنها معادل 5/3 لوكس ادراك مي كنند . اين تفاوت در ادراك نور هنگام استفاده از لامپ هايي كه طول موج نور منتشره آنها متفاوت تر باشد ، تشديد خواهد شد.

 

دامنه وسيع تر بينايي مرغ ها 

شكل 2 بيانگر بعضي ويژگي هاي ديگر نيز مي باشد. در وهله اول آنكه مرغ ها برخلاف انسان ، قادر به ديدن طول موج هاي فرابنفش (بيش از 320 و كمتر از 400 نانومتر ) هستند . اين موضوعي است كه در همه سالن هاي بسته با شرايط محيطي قابل كنترل مورد غفلت قرار مي گيرد . نقش اين موضوع در رفتار جفت گيري گله مادر گوشتي مورد بحث قرار گرفته است ، ولي نبايد تاثير آن در فراهم آوردن امكان شناسايي منابع بالقوه غذايي از نظر دور بماند.بعلاوه بعضي از موارد مشابه مانند جهت يابي و تشخيص فصل كه در نور معمولي چندان واضح نيستند ، در نور ماوراي بنفش كاملاً آشكار مي باشد. با اين وصف با توجه به عدم وجود اشعه ماوراي بنفش در سالن هاي مرغداري ، انتقال سيگنال هاي رفتاري و اجتماعي كه بواسطه وجود اين پرتوها منتقل مي شوند، مختل شده ، رفتار و رفاه پرنده تحت تاثير قرار خواهد گرفت . در وهله دوم مرغ ها در هيچ طول موجي حساسيت كمتري از انسان ندارند .اين موضوع به آن معناست كه هيچ نور خاصي وجود ندارد كه انسان در آن قادر به ديدن بوده ، اما مرغ ها نسبت به آن كور باشند.به عنوان مثال با توجه به آرام بودن مرغ ها در نور آبي از آن جهت گرفتن مرغ ها و بارگيري استفاده مي گردد . در واقع نتيجه بخش بودن اين تدبير دليل ديگري به جز كور بودن مرغ ها در نور آبي دارد. شايد نور آبي نسبت به نور معمولي سالن ها كمتر درخشان بوده و يا اينكه تاثير آرامبخش بر مرغ ها داشته باشد .

در وهله سوم شايد با وجود آن كه نور داخل سالن در نظر انسان سفيد مي باشد ، مرغ ها آن را رنگي ببينند . به همين علت ممكن است ادراك اطلاعات يا سيگنال هايي كه به واسطه طول موج هاي مشخصي منتقل مي شوند ، بسيار تشديد و يا به شدت تضعيف شوند.

 

قدرت بازتاب پرها 

در آزمايش ديگري قدرت بازتاب نور از پر سويه هاي بومي و تجاري اندازه گيري شد.حتي با اينكه رنگ پرهاي اين سويه ها از ديد انسان بسيار متفاوت بود ،با بررسي دقيق تر و نزديك ، مشابهت هايي ديده شد . تمامي پرها نورهاي سرخ و بنفش را به خوبي منعكس مي كردند . بازتاب نور تعيين كننده رنگ شي ء مي باشد . برگ ها از آن جهت سبز به نظر مي رسد كه تنها طيف سبز را بازتاب داده و بقيه طول موج هاي قابل ديدن را جذب مي نمايند. ميتوان انتظار داشت كه نور فرابنفش يا قرمز بخشي از فرآيند تشخيص همنوع (يا يك پرنده خاص ، ويا پرنده ديگر ويا ويژگي خاص يك پرنده ديگر مثل رابطه غالب و مغلوبي ) را تشكيل دهد . در صورت صحت اين امر احتمالاً بعضي از نورها چنين سيگنال هايي را به نحو بهتري منتقل خواهند نمود. به عنوان مثال لامپ هاي تنگستن موجود انتقال بهتر اطلاعاتي كه توسط نور قرمز منتقل مي شوند ، مي گردد ; اما در انتقال اطلاعات مرتبط با نور فرابنفش اخلال ايجاد مي كنند . همچنين مشاهده شد كه پرندگان از لحاظ (قدرت ) بازتاب نسبي و درخشش (brightness) بسيار متفاوت ميباشند . اين احتمالا به آن معناست كه مرغ ها كه از ديد انسان كاملا مشابه يكديگر ميباشند ، ولي از ديدخودشان به شدت رنگي و يا متمايز بوده و اين امر آنها را در شناسايي يكديگر كمك مي كند .

 

نوردهي در آينده 

محققين به گوناگوني و تفاوت شدت نور در داخل سالن پرورش علاقه مند مي باشند .شدت نور با افزايش فاصله از منبع نوري به طور تصاعدي كاهش مي يابد .(قانون عكس مجذور : در فاصله 10 متري از منبع نور نسبت به فاصله 5 متري شدت نور در واحد سطح 25/1 مي باشد ) 

بر همين اساس با تغيير فاصله طيور نسبت به منبع نوري و يا جابجايي آنها ، شدت نور به طور قابل توجهي تغيير مي نمايد . به طور مثال در يك قفس چهار طبقه مرغ تخمگذار ، مشاهده شده كه شدت نور در قفس هاي (بالايي ) و نزديك به منبع نوري 270 لوكس بوده و اين ميزان 170برابر درخشان تر از شدت نور معادل 6/1 لوكس در دورترين قفس ها از منبع نوري مي باشد. انتظار مي رود كه شرايط نوري اين دو محدوده تاثير قابل توجهي بر ادراك و شناخت پرندگان از محيط و يكديگر گذاشته و اين موضوع فارغ از تاثيري است كه بر عملكرد توليدي آنها مي گذارد . هنگامي كه پرندگان نسبت به منبع نوري در يك فاصله پرورش داده مي شوند ـ مثل پرورش جوجه گوشتي و يا مرغ تخمگذار بر روي بستر ـاختلاف شدت نور كاهش بسيار زيادي خواهد داشت .

با شناخت نحوه ادراك رنگ توسط جوجه ها مي توان از طول موج هاي نور توليد شده از سيستم هاي عادي نوردهي و طول موج هاي منعكس شده از پر و پوست جوجه ها ، جهت شناسايي تاثير محيط نوري بر جريان اطلاعات اجتماعي بين مرغ ها استفاده نمود.

 

 

نشريه چكاوك شماره 56

 

راهنماي پاكسازي وشستشو و طريقه ضد عفوني مرغداري

الف : شستشو و ضدعفوني كردن سالن هاي مرغداري 
مرحله 1 – تخليه كود حاصل و حمل و نقل آن با توجه به دستورالعمل (بخشنامه شماره 29771 – 19/7/74) سازمان دامپزشكي كشور بايد انجام پذيرد . 
مرحله 2 – پاكسازي سالن ها در محوطه مرغداري از بقاياي كود و پر و لاشه و ساير بقاياي آلود كننده از دور قبل صورت پذيرد . 
مرحله 3 – كليه تجهيزات و لوازم از قبيل دانخوري ، آبخوري و غيره . . . از سالن ها خارج و جهت شستشو و ضد عفوني به محوطه خارج از سالن منتقل شود . 
مرحله 4 – با استفاده از آب گرم (با فشار قوي) كليه قسمتهاي سالن ها از قبيل كف – سطوح داخلي و خارجي ديوارهاي سالن – پشت بام و ساير تاسيسات (كارخانه تهيه دان- انبارها – دفتر كار – اتاق نگهباني و . . . ) در مرغداري از كود – پر – و گرد خاك كاملا پاكيزه شود . 
مرحله 5 – شستشوي بعدي با استفاده از ديتر جنت ها (صابون مايع – محلول هاي پاك كننده و . . . ) انجام گيرد و سپس با آب گرو و فشار مناسب كليه قسمت ها پاكيزه شود . 
مرحله 6 – تعمير و مرمت هر گونه منفذ و بر طرف كردن خرابي هاي موجود در سطح سالن ها و ساير تاسيسات و رفع پارگي هاي توري پنچره ها در اين مرحله الزاميست . 
مرحله 7 – شعله دادن كف و ديوارهاي سالن از داخل و خارج تا ارتفاع 5/1 متر . 
مرحله 8 – ضدعفوني كليه سطوح (كف – سقف – ديوارها – پشت بام ) با توجه به پيشنهادات مندرج در جداول 1 و 2 . 
مرحله 9 – نظارت و ضدعفوني سيستم تهويه و سيستم هاي برق با توجه به بند 7 . 
مرحله 10 – لايروبي و شستشو و ضد عفوني سيستم فاضلاب با توجه به بند 7 . 
مرحله 11 – پس از پايان مرحله 9 كليه درب ها و پنجره هاي سالن ها و ساير تاسيسات تا ضدعفوني نهايي پس از نصب لوازم و تجهيزات از ورود احتمالي موش و بايد بسته شوند تا يا افراد غير مسئول بايد بسته نگهداشته شود . 
ب – شستشو و ضد عفوني لوازم و تجهيزات 
مرحله 1 – كليه لوازم و تجهيزات مرغداري از قبيل دانخوري و آبخوري و آنهايي كه قابل شستشو مي باشند به خارج از سالن ها منتقل شود و بايد در مرحله اول در آب گرم غوطه ور گردند . 
مرحله 2 – لوازم فوق را مجددا با آب گرم و برس شسته و سپس با ماده ضدعفوني كننده مؤثر به مدت دو ساعت غوطه ور و ضدعفوني گردند و متعاقبا با آب تميز آب كشيده شود 

ج : پاكسازي و شستشو و ضدعفوني محوطه 
مرحله 1 – سطوح آسفالته و بتوني محوطه مرغداري پس از شستشو سالن ها با آب فشار قوي بايد كاملا تميز شود . 
مرحله 2 – كليه سطوح مطرح شده در مرحله 1 و همچنين سطوح خاكي و . . . بايد شعله داده شوند . 
مرحله 3 – اسپري ماده ضدعفوني كننده با توجه به مواد ضدعفوني كننده مؤثر بر روي سطوح اعم از آسفالت شده و بتوني و شني و خاكي الزاميست . 
مرحله 4 – آهك پاشي سطوح غير قابل شستشو محوطه مرغداري پس از انتقال لوازم و تجهيزات مرغداري به داخل سالن ها با آب آهك تازه انجام پذيرد . 
مرحله 5 – تامين محلول ضدعفوني كننده در حوضچه هاي ضدعفوني در مدخل درب ورودي مرغداري و سالن ها پس از شستشو و ضدعفوني سالن هاي الزاميست . 

د : شستشو و ضدعفوني شبكه آبرساني 
1 – كليه شبكه آبرساني محتوي آب آشاميدني طيور تخليه و لايروبي و شستشو و تميز شود . 
2 – مخازن و لوله ها با محلول ضدعفوني كننده پر گرديده و پس از 24 ساعت محلول تخليه و سپس سيستم با آب تميز شستشو داده شود . 
ه : استفاده از فرمالين جهت ضدعفوني 
1 – استفاده از لباس كار – ماسك و دستكش مناسب در زمان استفاده از فرمالين ضروري است . 
2 – قبل از شروع استفاده از فرمالين بايد كليه پنجره ها و هواكش ها و كليه نقاطي كه امكان خروج گاز از آنها وجود دارد بسته شوند . 
3 – پس از قرار دادن كليه وسايل و تجهيزات و ملزومات مورد نياز دوره پرورش در داخل سالنها نسبت به توزيع بستر مناسب و سالم به نحوي كه در مسير رفت و آمد قرار نگرفته باشد اقدام و متعاقبا نسبت به گاز دادن اقدام شود . 
4 – در صورتي كه جهت ضدعفوني سالن ها از تركيب پرمنگنات و فرمالين استفاده شود به ميزان حداقل 10 گرم پرمنگنات و 20 سانتي متر مكعب فرمالين براي هر متر مكعب لازم مي باشد . حداقل درجه حرارت سالن كمتر از 25 درجه سانتي گراد و رطوبت نسبي 65 درصد باشد .

سيستم آبرساني سالن هاي مرغداري ، كليد سالامتي گله

آب از راه هاي مختلفي بر گله تاثير ميگذارد . استفاده از يك سيستم آبرساني مناسب باعث افزايش سلامت ، كارايي پرنده و كاهش اثرات مضر آب مصرفي خواهد شد . توليد كنندگان براي كنترل سيستم آب در فرم هاي توليدي خود شرايط بستر زير آبخوري ها را بررسي مي كند . قطعاً مديريت مرغداري و ايجاد بستر مناسب درسلامت گله نقش اساسي دارد . 

سيستم آبرساني بايد از خيس شدن بهتر بستر و مشكلات متعاقب آن جلوگيري كند . 

بستر خشك نقش بسيار مهمي در بهداشت مرغداري دارد . اين بدين معني است كه آب نبايد نشت كند و در ارتفاع مناسبي نصب شده باشد و فشار آب داخل آن نيز مناسب باشد . بيشتر سالن ها بايد حدود 20 تا 25 درصد رطوبت داشته باشد و وقتي رطوبت بستر به بيش از 25 درصد برسد باعث سردي بستر مي شود ، همچنين محيط مناسبي براي رشد باكتري هاي عفونت زا مثل E.coil كوكسيدويوز . سالمونلا مي باشد . علاوه بر اين بستر مرطوب باعث پخش آمونياك در هوا مي شود و آمونياك به ريه پرنده صدمه ميزند و محيط را براي رشد باكتري آماده مي كند . 

انسان مي تواند مقدار 20 ppm آمونياك را در محيط تشخيص دهد . تجمع بيش از اين مقدار (50-100ppm) باعث سوزش چشم ها و ايجاد اشك مي شود . اين مقدار براي پرنده بسيار خطر ناك است . تجمع 50-100 ppm باعث كوري پرنده مي شود . حتي مقدار 5ppm آمونياك (كه توسط بيني انسان قابل تشخيص نيست ) باعث صدمه به لايه محافظ دستگاه تنفس جوجه ها مي شود و آنها را مستعد بيماري مي كند . مرغداران نمي توانند مقدار آمونياك داخل سالن را از بين ببرند ولي مي توانند مقدار آمونياك را به 25 ppm برسانند .

همچنين بستر خيس باعث ايجاد زخم هاي كف پا ، تاول هاي سينه اي و سوزش پوست خواهد شد . اين بيماري ها باعث افزايش مصرف انرژي و كاهش توليد پرنده مي شود و افزايش مصرف آنتي بيوتيك را به دنبال دارد .

برخي توليد كنندگان خيسي بستر را دليلي بر دسترسي كافي پرنده با آب مي دانند در حالي كه خيسي بستر نمايانگر دريافت آب بيش از حد نياز پرنده مي باشد .

برخي از مرغداران جهت اطمينان از مقدار آب در سالن هاي مرغداري از كنتور آب استفاده مي كنند و مقدار آب ورودي را طي يك دوره ي زماني معين ملاك قرار مي دهند . اما كنتور نمي تواند شرايط بستر و مقدار آب دريافتي توسط پرنده را اندازه بگيرد . بنابراين يك مدير موفق همواره به شرايط بستربيش از ميزان مصرف آب سالن ها توجه مي كند . 

اجرام بيماري زا در لوله هاي آب :

سيستم آب مي تواند منبع انتشار بيماري از آلودگي ها در سالن هاي مرغداري باشد . انتشار آلودگي زماني رخ مي دهد كه باكتري ها به ديواره داخلي لوله ها بچسبند و تشكيل توده ي چسبناكي را بدهند . توليد كنندگان علت اين امر را حل كردن برخي از داروها ، ويتانين ها و مواد معدني حاوي گلوكز و ديگر مواد غذايي غني شده در آب و استفاده از آنها توسط سيستم آب مي دانند . باكتري ها برروي اين محيط مناسب رشد و تكثير مي يابند . علاوه بر اين اكثر سيستم هاي آب داراي فشار كمي هستند و نمي توانند توده هاي باكتري چسبنده به جداره داخل لوله ها را خارج كنند .گاهي اوقات آب در داخل سالن مرغداري آلوده مي شود و باكتري هاي آب در داخل شيار روده پرنده جايگزين شده و چون دماي آن حدود 41 درجه سانتي گراد مي باشد ، مانند يك انكوباكتور عمل كرده و باعث تكثير باكتري ها و صدمه به سلامت پرنده مي شود . 

پرورش دهندگان از ضد عفوني كننده هايي مثل كلرين جهت ضد عفوني و از بين بردن باكتري ها استفاده مي كنند . اين عمل باعث ضد عفوني آب خواهد شد وليكن باكتري هايي را كه مواد آلي توده اي چسبيده به ديواره لوله ها جايگزين شده اند ، از بين نمي برند و مجدداً تعداد باكتري هاي در آب افزايش مي يابد . در طي 24 ساعت و در دماي 32 درجه يك باكتري E.coli به ميليون ها باكتري تقسيم مي شود . براي مقابله با اين توده هاي چسبناك راهكارهايي پيشنهاد مي شود . بطور مثال جريان دادن آب با فشار 3- 5/1 بار در داخل لوله هامي تواند توده هاي چسبناك را از ديواره لوله ها جدا و خارج نمايد . 

مواد پاك كننده اي نيز وجود دارد كه حاوي هيدروژن پر اكسيد هستند . اين پاك كننده ها باعث از بين بردن مواد چسبناك ديواره لوله شده و باعث جريان يافتن بهتر آب در لوله ها مي شود . هيدرژن پر اكسيد بعد از شستشو به اكسيژن و آب تبديل شده و هيچ صدمه اي به محيط زيست وارد نمي كند همچنين به پرنده صدمه نمي زند و طعم آب را تغيير نمي دهد . 

مواد ضد عفوني كننده ديگر مثل كلرين باعث تغيير طعم آب شده و ضريب تبديل غذايي را افزايش مي دهند در نتيجه با بهبود سيستم آب رساني طيور ، توليد كنندگان سعي مي كنند تا گله اي سالم و پر توليد داشته باشند براي اطلاعات بيشتر به سايت www.ziggity.com مراجعه نماييد .

Refrence:

Technical team of ziggity system inc lndiana ,usa .(dec 2003) poultry international magazine .vol .42 .no : 13.pp :36 ,38 .

منبع : مجله دنياي كشت وصنعت شماره 27

 

تاثير آب آشاميدني خنک در آب وهواي گرم

آب از راه هاي مختلفي بر گله تاثير ميگذارد . استفاده از يك سيستم آبرساني مناسب باعث افزايش سلامت ، كارايي پرنده و كاهش اثرات مضر آب مصرفي خواهد شد . توليد كنندگان براي كنترل سيستم آب در فرم هاي توليدي خود شرايط بستر زير آبخوري ها را بررسي مي كند . قطعاً مديريت مرغداري و ايجاد بستر مناسب درسلامت گله نقش اساسي دارد . 

سيستم آبرساني بايد از خيس شدن بهتر بستر و مشكلات متعاقب آن جلوگيري كند . 

بستر خشك نقش بسيار مهمي در بهداشت مرغداري دارد . اين بدين معني است كه آب نبايد نشت كند و در ارتفاع مناسبي نصب شده باشد و فشار آب داخل آن نيز مناسب باشد . بيشتر سالن ها بايد حدود 20 تا 25 درصد رطوبت داشته باشد و وقتي رطوبت بستر به بيش از 25 درصد برسد باعث سردي بستر مي شود ، همچنين محيط مناسبي براي رشد باكتري هاي عفونت زا مثل E.coil كوكسيدويوز . سالمونلا مي باشد . علاوه بر اين بستر مرطوب باعث پخش آمونياك در هوا مي شود و آمونياك به ريه پرنده صدمه ميزند و محيط را براي رشد باكتري آماده مي كند . 

انسان مي تواند مقدار 20 ppm آمونياك را در محيط تشخيص دهد . تجمع بيش از اين مقدار (50-100ppm) باعث سوزش چشم ها و ايجاد اشك مي شود . اين مقدار براي پرنده بسيار خطر ناك است . تجمع 50-100 ppm باعث كوري پرنده مي شود . حتي مقدار 5ppm آمونياك (كه توسط بيني انسان قابل تشخيص نيست ) باعث صدمه به لايه محافظ دستگاه تنفس جوجه ها مي شود و آنها را مستعد بيماري مي كند . مرغداران نمي توانند مقدار آمونياك داخل سالن را از بين ببرند ولي مي توانند مقدار آمونياك را به 25 ppm برسانند .

همچنين بستر خيس باعث ايجاد زخم هاي كف پا ، تاول هاي سينه اي و سوزش پوست خواهد شد . اين بيماري ها باعث افزايش مصرف انرژي و كاهش توليد پرنده مي شود و افزايش مصرف آنتي بيوتيك را به دنبال دارد .

برخي توليد كنندگان خيسي بستر را دليلي بر دسترسي كافي پرنده با آب مي دانند در حالي كه خيسي بستر نمايانگر دريافت آب بيش از حد نياز پرنده مي باشد .

برخي از مرغداران جهت اطمينان از مقدار آب در سالن هاي مرغداري از كنتور آب استفاده مي كنند و مقدار آب ورودي را طي يك دوره ي زماني معين ملاك قرار مي دهند . اما كنتور نمي تواند شرايط بستر و مقدار آب دريافتي توسط پرنده را اندازه بگيرد . بنابراين يك مدير موفق همواره به شرايط بستربيش از ميزان مصرف آب سالن ها توجه مي كند . 

اجرام بيماري زا در لوله هاي آب :

سيستم آب مي تواند منبع انتشار بيماري از آلودگي ها در سالن هاي مرغداري باشد . انتشار آلودگي زماني رخ مي دهد كه باكتري ها به ديواره داخلي لوله ها بچسبند و تشكيل توده ي چسبناكي را بدهند . توليد كنندگان علت اين امر را حل كردن برخي از داروها ، ويتانين ها و مواد معدني حاوي گلوكز و ديگر مواد غذايي غني شده در آب و استفاده از آنها توسط سيستم آب مي دانند . باكتري ها برروي اين محيط مناسب رشد و تكثير مي يابند . علاوه بر اين اكثر سيستم هاي آب داراي فشار كمي هستند و نمي توانند توده هاي باكتري چسبنده به جداره داخل لوله ها را خارج كنند .گاهي اوقات آب در داخل سالن مرغداري آلوده مي شود و باكتري هاي آب در داخل شيار روده پرنده جايگزين شده و چون دماي آن حدود 41 درجه سانتي گراد مي باشد ، مانند يك انكوباكتور عمل كرده و باعث تكثير باكتري ها و صدمه به سلامت پرنده مي شود . 

پرورش دهندگان از ضد عفوني كننده هايي مثل كلرين جهت ضد عفوني و از بين بردن باكتري ها استفاده مي كنند . اين عمل باعث ضد عفوني آب خواهد شد وليكن باكتري هايي را كه مواد آلي توده اي چسبيده به ديواره لوله ها جايگزين شده اند ، از بين نمي برند و مجدداً تعداد باكتري هاي در آب افزايش مي يابد . در طي 24 ساعت و در دماي 32 درجه يك باكتري E.coli به ميليون ها باكتري تقسيم مي شود . براي مقابله با اين توده هاي چسبناك راهكارهايي پيشنهاد مي شود . بطور مثال جريان دادن آب با فشار 3- 5/1 بار در داخل لوله هامي تواند توده هاي چسبناك را از ديواره لوله ها جدا و خارج نمايد . 

مواد پاك كننده اي نيز وجود دارد كه حاوي هيدروژن پر اكسيد هستند . اين پاك كننده ها باعث از بين بردن مواد چسبناك ديواره لوله شده و باعث جريان يافتن بهتر آب در لوله ها مي شود . هيدرژن پر اكسيد بعد از شستشو به اكسيژن و آب تبديل شده و هيچ صدمه اي به محيط زيست وارد نمي كند همچنين به پرنده صدمه نمي زند و طعم آب را تغيير نمي دهد . 

مواد ضد عفوني كننده ديگر مثل كلرين باعث تغيير طعم آب شده و ضريب تبديل غذايي را افزايش مي دهند در نتيجه با بهبود سيستم آب رساني طيور ، توليد كنندگان سعي مي كنند تا گله اي سالم و پر توليد داشته باشند براي اطلاعات بيشتر به سايت www.ziggity.com مراجعه نماييد .

Refrence:

Technical team of ziggity system inc lndiana ,usa .(dec 2003) poultry international magazine .vol .42 .no : 13.pp :36 ,38 .

منبع : مجله دنياي كشت وصنعت شماره 27

 

اثر بتائين در كاهش استرس گرمايي

بتائين، يك عصاره گياهي طبيعي است كه ميتواند اثرات منفي استرس گرمايي را در طيورجبران كند. در جديد ترين تحقيقات انجام شده توسط بخش تغذيه دامي شركت دانيسكو نشان داده شد كه اضافه كردن بتائين به جيره طيور ميتواند ضريب تبديل غذايي را به ميزان% 5/6 بهبود دهد. 
آزمايشات انجام شده در يونان و خاور ميانه در شرايطي كه پرنده در معرض دماي 26 درجه تا 42 درجه سانتيگراد قرار داشت نشان داد كه خوراك حاوي بتائين بطور معني داري ضريب تبديل غذايي و افزايش وزن بدن را به وسيله جلوگيري از دهيد راتاسيون (از دست دادن آب) و حمايت از تداوم مصرف خوراك بهبود مي بخشد.فرايندي كه طيور براي كنترل ميزان آب مصرفي طي ميكنند، مقدار انرژي بالايي مصرف ميكند.در اين زمينه بتائين كه يك عامل اسموليت است طيور را براي نگهداري آب كافي حمايت ميكند.بنابراين با استفاده از بتائين پرنده قادر به نگداري آب ميگردد و انرژي بيشتري را صرف رشد مي نمايد.در جريان يك آزمايش دانشگاهي در يونان،هنگامي كه دماي محيط به 40 درجه رسيده بود با استفاده از بتائين در جيره، 
ضريب تبديل غذايي به ميزان 6% كاهش يافت(كنترل =84/1در مقابل بتافين=73/1 )همچنين وزن بدن اين پرندگان به ميزان 6/3% افزايش يافت(كنترل=92/1kg در مقابل بتائين=99/1 kg) 
در يك آزمايش فارمي در فلسطين اشغالي در يك دوره 41 روزه در دماي 34 درجه و رطوبت 70% ضريب تبديل غذايي جوجه هاي تغذيه شده با بتائين به ميزان 9/2% بهبود يافت (كنترل=77/1 در مقابل بتائين=72/1)و وزن بدن به ميزان 2% افزايش پيدا كرد(كنترل95/1kg در مقابل بتائين=99/1). 
بتائين همچنين به عنوان يك عامل متيل دهنده عمل ميكند كه ميتواند جايگزين بخشي از متيونين جيره گردد.در هر دو آزمايش فوق با استفاده از بتائين مقداري از متيونين جيره كاهش يافته بود،به طوري كه يك فرصت مناسب جهت كاهش قيمت تمام شده خوراك را در كنار پرورش بهتر به دنبال داشت. 
در يك تحقيق دانشگاهي ديگر در كشور مصر دماي سالن بين 26 درجه تا 42 درجه متغير بود و جوجه گوشتي سطوح مختلف بتائين را مصرف نمودند.بعد از 49 روز نتايج نشان داد كه خوراك حاوي بتائين ضريب تبديل غذايي را بيش از 11% بهبود بخشيد (كنترل 01/2در مقابل بتائين 81/1)و وزن نهايي بالاي 2/12% افزايش پيدا نمود (كنترل =05/2kgدر مقابل بتائين =3/2 kg) زمانيكه از دكتر ميلان هرابي از بخش تغذيه دامي شركت دانبسكو درباره دست آوردهايش سوال كردند ايشان اظهار داشت :خسارات و صدمات وارده بر عملكرد طيور در طي استرس گرمايي موجبات سود و زيان توليدكننده را فراهم ميكند به طوري كه استرس گرمايي يك مرز اقتصادي است كه مقابله با آن باعث سود آوري خواهد شد و اين ضرر هايي كه به توليد كننده ميرسد ناشي از درجه حرارت هاي بسيار بالاي محيطي است و شواهد دال بر اين مطلب است كه در چنين شرايط بحراني بتائين ميتواند يك محصول بسيار استراتژيك باشد. 

منبع :نشريه دنياي كشت‌ و صنعت 

بهينه سازي سيستم گرمايش در سالن هاي مرغداري

نصب و كاربرد اين وسايل تابع نكات ايمني و حفاظتي خاص است. يك منبع حرارتي مناسب و مطمئن بايد قادر به توليد گرماي يكنواخت و منطبق بر شرايط سالن باشد، به سادگي قابل راه اندازي باشد، نياز به مراقبت نداشته باشد، هزينه هاي آن زياد نباشد و براي كارگران و طيور خطرناك نباشد. از مادر هاي مصنوعي نفتي، گازي، برقي، لامپ هاي مادون قرمز، انواع بخاري ها، سيستم هاي مولد هواي گرم(هيتر) و دستگاه هاي حرارت مركزي(شوفا‍ژ) كه سوخت آنها ممكن است گازوئيل، نفت، گاز و برق باشد، جهت تأمين حرارت سالن استفاده مي شود.

بر حسب نوع و شرايط پرروش از مولدهاي حرارتي براي گرم كردن سالن استفاده مي شود. در پرورش بر روي بستر مي توان از مادرهاي مصنوعي و ساير روش هاي گرم كردن استفاده كرد. در حالي كه در پرورش در داخل قفس بيشتر از روش هاي گرم كردن مركزي استفاده مي شود، لازم است شرايط و نحوه گرم كردن سالن طوري تنظيم شود كه دماي سالن در طبقه هاي مختلف قفس يكسان باشد. معمولاً در سيستم هاي گرمايي براي تنظيم درجه حرارت از ترموستات استفاده مي شود. ظرفيت گرمايي دستگاه هاي گرم كننده را با واحدهاي Kcal و BTU تعيين مي كنند.

هم اكنون از دستگاه هاي حرارتي كه به صورت مستقل و مجزا از يكديگر هستند(بخاري) به علت مشكلات استفاده و هزينه هاي فراوان كمتر استفاده مي شود و در عوض به دليل سهولت و كارايي مناسب، بيشتر از سيستم هاي گرم كننده مركزي و يا هيتر هايي كه هواي گرم را به داخل سالن مي دمند، استفاده مي شود. در زمستان كه هواي كمتري براي تهويه، مورد نياز طيور است، براي كارايي بهتر منابع حرارتي لازم است دورترين هواكش ها به منبع حرارتي روشن شوند تا جريان هواي گرم بطور يكنواخت در سالن پخش شود.

روش هاي گرمايشي

روش گرمايش در مرغداري ها در حال حاضر بدليل استفاده از روش جابجايي هوا (Convection) تؤام با اتلاف بسيار زياد انر‍ژي است. تعداد دفعات تهويه در مرغداري از ساير فضاهاي صنعتي بسيار بالاتر است لذا انرژي جذب شده به هوا در هيترهاي مورد استفاده قبل از تبادل حرارتي با محيط سالن،از طريق اگزوزفن هاي خروج هوا، به خارج از سالن هدايت مي شود و اين يعني اتلاف پول و سوختي كه با دشواري تهيه شده است، خيسي و رطوبت بيش از حد كف و عدم يكنواختي گرما در سطح كل سالن از مشكلات ديگر سيستم هاي متداول غيرتابشي است.

 در سيستم گرمايش از طريق جابجايي هواي گرم، حرارت بيشتر در زير سقف متمركز مي گردد و سطوح نزديكتر به كف و محل استقرار پرندگان از دماي مناسب برخوردار نخواهد بود و اتلاف انرژي از طريق سقف بسيار زياد است. ولي در سيستم تابشي از طريق امواج مادون قرمز منقل مي شود، لذا امكان جهت دادن به مسير گرمايش وجود داشته و حرارت بيشتر در فضاي نزديك به كف و ساير مكان هاي مورد نياز متمركز مي گردد

بيش از 20 سال تجربيات كشورهاي اروپايي نشان داده است كه راه حل اين معضل استفاده از دستگاه هاي گرمايش تابشي است، اين دستگاه ها در زير سقف سالن هاي مرغداري نصب مي شود و گرما را از طريق تابش امواج مادون قرمز(Infrared)‌به طرف كف سالن و بدن جوجه ها هدايت مي كند، تبادل حرارت عمدتاً از طريق تابش يا Radiation صورت مي گيرد و اتلاف انرژي از طريق هوا بسيار جزيي مي باشد.

در اين روش، كف سالن گرم و رطوبت آن تقليل يافته و انتقال آلودگي به جوجه ها كاهش مي يابد ضمن اينكه پراكندگي گرد و غبار در داخل سالن نيز به حداقل مي رسد. براي جلوگيري از كاهش اكسيژن در داخل سالن، دستگاه، هواي مورد نياز مشعل را توسط لوله اي از خارج سالن دريافت مي كند و لذا در غلظت اكسيژن داخل سالن تغييري ايجاد نمي شود، علير غم سوخت نسبتاً كامل اين دستگاه ها، گازهاي حاصل از احتراق به خارج از سالن هدايت مي گردد.  

مزاياي دستگاه هاي گرم كننده تابشي در مرغداري ها 

· تأمين گرمايش مطلوب و راحت در تمام سطح سالن

· مصرف كم سوخت (كمتر از 50% نسبت به ساير دستگاه ها )

· مصرف جزيي برق ( هر دستگاه 1/0 كيلو وات در ساعت)

· تقليل انتقال آلودگي و عدم چرخاندن غير ضروري هوا 

· توزيع يكنواخت تر و امكان كنترل درجه حرارت

· جلوگيري از ازدحام پرنده ها و كاهش امراض و تلفات

· گرم و خشكي كف سالن

· بالا بودن سوخت و ساز جوجه ها

· امكان شستشو و ضد عفوني دستگاه در هر دوره

· امكان تأمين دماي 32 درجه سانتيگراد در روزهاي اول جوجه ريزي 

· گرمايش سالن هاي پرورش بوقلمون و شترمرغ نيز با دستگاه هاي گرمايشي تابشي يه نحوه مطلوب تأمين مي گردد.

 

منبع:

گروه علمي موسسه اطلاعات مرغداري

www.infraconic.com

www.IBCO-IR.com

ساختمان ها و تأسيسات پرورش طيور-تأليف دکتر مهرداد ايراني-1381.

كاربرد آنزيم در جيره غذايي طيور

تهيه غذاي طيور يكي از مهمترين بخش هاي هزينه اي را به خود اختصاص مي دهد . قسمت اصلي اين غذا غلات مي باشد . با وجود اين كه ذرت داراي ميزان قابل توجهي پلي ساكاريد غير نشاسته اي (NSP) محلول است ، ولي ماده غذايي ايده آلي است كه قابليت زيادي در جيره مرغ دارد . ديگر غلات نيز داراي مقدار زيادي (NSP) مي باشند كه باعث كاهش و محدوديت آنها در جيره مي شوند . تحقيقات نشان ميدهد كه ميزان (NSP) مواد خام مورد نظر همراه با آنزيم هاي ميكروبي كاهش يافته و كيفيت غذا بهبود مي يابد . يك برنامه خطي با حداقل كردن هزينه ها براي تنظيم جيره تدوين شده است . بعضي از غلات به علت داشتن (NSP) كه منجر به افزايش اثرات منفي و ناسازگاري در پرندگان مي شوند ، در جيره طيور كمتر استفاده مي شوند . جو يكي از ابتدايي ترين مثال هاست . به كاربردن بيش از 10 درصد جو در جيره طيور ، سبب چسبندگي و رطوبت مدفوع و از طرفي كاهش رشد مي شود ، اين اثرات منفي جو در نتيجه ويسكوزيته بالاي محلول (NSP) (بتاگلوكلن) ديواره سلولي دانه جو مي باشد اما افزودن آنزيم ميكروبي به غذاي حاوي جو باعث كاهش (NSP) و بهبود خصوصيات ظاهري و قابليت استفاده و هضم غذا مي شود . عمده تركيب جيره مرغ از مواد گياهي ، غلات و پروتئين هاي گياهي به انضمام مقدار كمي از پروتيئن هاي حيواني است . از آنجايي كه مرغ يك پرنده تك معده اي است ، همه اين تركيبات قابل هضم و استفاده نيستند ولي با افرودن آنزيم هاي خارجي به غذا اكثر آنها قابل استفاده و هضم پيدا مي كنند . انرژي بسياري از غلات به علت ذخيره شدن به صورت (NSP) براي حيوانات تك معده اي قابليت هضم نداشته اما بعضي از تركيبات هيدرات هاي كربني باعث آزاد شدن (NSP) ذخيره اي مي شوند كه در دسترس پرندگان قرار مي گيرند . ضمناً حذف (NSP) باعث آزاد شدن نشاسته و پروتئين از ساختمان سلولي غلات مي شود كه در نتيجه انرژي متابوليسمي و پروتئين قابل استفاده ، افزايش قابل توجهي مي يابد. در بعضي از غلات ميزان قابل توجهي (NSP) محلول وجود داشته كه در حيوانات تك معده اي باعث افزايش ويسكوزيته و كاهش هضم در روده كوچك مي شود . افزودن آنزيم هاي ميكروبي باعث كاهش ميزان (NSP) و در نتيجه كاهش ويسكوزيته روده و افزايش قابليت استفاده از غذا مي گردد .هم چنين بعضي از منابع پروتئين گياهي نيز داراي (NSP) مي باشند . به طور مشابه افزودن آنزيم هاي ميكروبي (NSP) را آزاد و پرندگان قابل استفاده مي كند . با به كار بردن تركيب صجيح كربوهيدرات ها و نگهداري مناسب آن ها براي منابع پروتئين گياهي ، انرژي متابوليسمي و پروتيئن قابل استفاده افزايش مي يابد . براي همه غلات و پروتيئن هاي گياهي افزودن آنزيم هاي خارچي قابل استفاده غذا را نسبت به گذشته آن افزايش مي دهد ، اما براي غذاهاي اصلي و با كيفيت بهتر ، اين افزايش كمتر است پس در مجموع يك پيشرفت قابل انتظار در نتيجه وارد كردن آنزيم هاي خارجي به غذا مي توان انتظار داشت . تقريبا در همه منابع گياهي كه به عنوان غذاي حيوانات استفاده مي شوند ، يك بخش مهمي از فسفر معدني به شكل اسيد فيتيك ، ذخيره شده كه براي حيوانات تك معده اي قابل استقاده نمي باشند . با اضافه كردن فيتاز ميكروبي قسمتي از اين پيوندهاي فسفري شكسته و ممكن است تا 30 درصد سطح فسفر مورد نياز جيره را كاهش دهد . به طور كلي طيفي از آنزيم هاي ميكروبي بر روي ديواره سلول هاي گياهي ، اسيد فيتيك و مواد غذايي چون نشاسته و پروتيئن مؤثر مي باشد كه به موجب آن قابليت استفاده و هضم غذا افزايش يافته و مواد دفعي حاصله كاهش مي يابد . با وجود آن كه آنزيم ها بر روي تركيبات غذايي اثر مي كنند ، ولي بر روي باكتري ها روده اي اثري نداشته و مقاومتي در برابر آن نشان نمي دهند ، زيرا آن ها موجود زنده نبوده و هيچ رابطه اي براي رشد و قدرت زيست و يا آلودگي عفونت نشان نمي دهند . آنزيم ها تركيبات پروتئيني بوده و لذا به آساني و با توجه به شرايط موجود زنده ، غلظت آن ها تغيير پيدا مي كند . آنزيم هاي درون ريز در هضم تركيبات غذايي نقش اصلي داشته ولي آنزيم هاي خارجي كه به طور مستقيم به غذا اضافه مي شوند ، نقش مكملي را براي هضم طبيعي آنزيم هاي درون ريز دارند; زيرا آنزيم هاي خارجي فعاليتشان را روي مواد غذايي خام موجود در اندام گوارشي انجام مي دهند . افزودن آنزيم هاي خارجي به غذاي حيوانات بيانگر افزايش سيستم هضم آنزيمي پرندگان مي باشد.

اثر مكمل هاي ويتامينه A و E روي مقدار ويتامين E زرده تخم مرغ

تغذيه مناسب مستلزم استفاده هر چه بيشتر از منابع حيواني است كه منجر به افزايش تقاضا براي توليدات دامي مي شود. با دستكاري جيره غذايي مرغان تخم گذار مكان تغيير در تركيبات تخم مرغ وجود دارد. با استفاده از ويتامين هاي محلول در چربي مقدار اسيدهاي چرب موجود در تخم مرغ تغيير مي كند. ثابت شده است كه ويتامين E از اكسيداسيون مواد در بافت هاي حيواني و غذاهاي با منشاء حيواني جلوگيري مي كند . از آنجائيكه اكسيداسيون چربي ها روي كيفيت غذا تاثيري منفي دارد، استفاده از اين ويتامين به عنوان آنتي اكسيدان در جيره غذايي ضرورت دارد.
مداركي وجود دارد كه همبستگي مستقيمي را بين سطح ويتامين E جيره با غلظت ويتامين E زرده را تاييد مي كند. اما مقدار اين همبستگي و رابطه آن با جيره هاي مختلف به طور كامل ثابت نشده است. با اين وجود Frigg و همكاران (1992) گزارش كردند كه با استفاده از 320 واحد بين المللي ويتامين E در كيلوگرم جيره ، غلظت ويتامين E زرده تخم مرغ به 700 ميلي گرم در كيلوگرم زرده مي رسد. همچنين Jiang و همكاران (1994) گزارش كردند كه با استفاده از 400 واحد بين المللي (IU) ويتامين E در كيلوگرم جيره، مقدار ويتامينE زرده به 390 ميلي رم در كيلوگرم زرده مي رسد.
تفاوت هاي موجود بين اين گزارشات مي تواند به دليل تنوع بيولوژيكي، نا مناسب بودن آناليزها و وجود سينرژيسم يا آنتاگونيسم بين اجزاي تشكيل دهنده جيره باشد. به عنوان مثال برخي از تركيبات محلول در چربي موجود در غذا ممكن است مانع جذب و توزيع توكوفرول ها (ويتامين E) در بدن شوند.
در اواخل سال 1940 Daris و Moore وجود تداخل متابوليكي بين ويتامين E و A موجود در جيره را گزارش كردند. غلظت بالاي ويتامين A جيره، جذب و ويتامين E را كاهش داده و متعاقباً مقدار آن را در بافت ها نيز كاهش مي دهد.
گفته مي شود كه آنتاگونيسم بين اين دو ويتامين در طول فرايند هضم اتفاق مي افتد. همچنين زمانيكه ويتامين E جيره به صورت اصولي كنترل شود، ميزان آنتاگونيسم بطور محسوسي كاهش مي يابد.
تامين ويتامين E مرغان تخم گذار و ساير حيوانات توليد كننده از علائم كلينيكي مربوط به كمبود اين ويتامين جلوگيري مي كند. اخيراً گفته شده است كه مقدار ويتامين E مورد استفاده در جيره بايستي به اندازه اي باشد كه علاوه بر جلوگيري از بروز علائم كمبود، از اكسيداسيون مواد موجود در بافت هاي حيواني يا غذاهاي با منشاء حيواني نيز پيش گيري كند.
هدف از تحقيق حاضر تعيين اثر مكمل هاي ويتامينه E و A روي غلظت ويتامين E زرده تخم مرغ و بررسي تاثير ويتامين E در جلوگيري از اكسيداسيون چربي ها مي باشد.
مواد و روش ها
در اين آزمايش از 96 قطعه مرغ قهوه اي ISA (مرغان تخمگذار با پوسته تخم مرغ قهوه اي رنگ) در سن 32 هفتگي در قفس هايي با ابعاد 41 * 38 سانتي متر بودند، استفاده شد. تغذيه مرغ ها به صورت آزاد همراه با 15 ساعت روشنايي در روز بود براي تامين احتياجات غذايي طيور، جيره اي بر پايه ذرت - كنجاله سويا فرموله شد (1994 NRC) و مكمل هاي ويتامينه و معدني استفاده شده در جيره غذايي فاقد ويتامين هاي E و A بودند.
جيره پايه بر اساس غلظت هاي متفاوتي از ويتامين هاي E و A به دو نوع تقسيم شده بود. جيره اول شامل 4000 واحد بين المللي ويتامين A (ترانس رنتيل استات كامل) و 8 سطح ويتامين E (جيره Iu/Kg 1280، 640، 160، 80، 40، 20، 0) و جيره دوم شامل 40000 واحد بين المللي ويتامين A و 4 سطح ويتامين E بود. هر دو جيره به طور همزمان استفاده شدند و آزمايش8 هفته به طول انجاميد.
نتايج
براي تعيين اثر غلظت هاي مختلف ويتامين A و E جيره بر روي مقدار ويتامين E زرده تخم مرغ ضخامت پوسته، رنگ زرده، وزن تخم مرغ و توليد روزانه تخم مرغ تجزيه واريانس انجام گرديد.
اثرات اصلي و اثرات متقابل ما بين ويتامين هاي A و E هيچ تاثيري روي عملكرد توليد مرغان تخمگذار نداشت ولي رابطه مستقيمي بين سطح ويتامين E جيره با غلظت ويتامين E زرده تخم مرغ در جيره اي كه سطح ويتامين A آن كمتر بود، وجود داشت.
استفاده از سطوح بالاتر ويتامين E منجر به افزايش واريانس مربوط به مقدار ويتامين E زرده شد. براي همگن كردن واريانس ها از تبديل لگاريتمي استفاده گديد و يك رابطه خطي بين ميزان ويتامين E جيره با مقدار ويتامين E زرده مشاهده گرديد. (001/0 " P). با افزايش سطح ويتامين E جيره، مقدار ويتامين E موجود در زرده نيز افزايش يافت ولي اين يك رابطه خطي كامل نبود.
تنوع زيادي در درصد جذب ويتامين E توسط مرغاني كه از جيره يكساني استفاده كرده بودند، مشاهده شد. اثر سطوح ويتامين A جيره (جيره Iu/kg 40000 و 4000) روي غلظت ويتامين E زرده تخم مرغ مي باشد.
به دليل ناهمگني واريانس ها در ارقام اوليه براي ويتامين A نيز تبديل لگاريتمي انجام گرفت و اثر ويتامين A معني دار مشاهده شد، مرغاني كه جيره غذايي آنها حاوي سطح بالاي ويتامين A بود. غلظت ويتامين E زرده در تخمم مرغ هاي آنها پايين بود (001/0 " P) .
هيچگونه اثر متقابلي بين سطح ويتامين A و سطح ويتامين E جيره كه منجر به افزايش غلظت ويتامين E زرده شود، مشاهده نگرديد.
همچنين سطوح مختلف ويتامين هاي A و E و مدت نگهداري تخم مرغ ها روز غلظت مواد غير فعال (TBA) كه يكي از مهمترين شاخص هاي اكسيداسيون زرده تخم مرغ است، موثر نبود.

بيماريهاي متابوليك در طيور

بيماري آسيت يكي از متداول ترين عوارض متابوليكي در طيور است كه بطور وسيع در گله هاي مرغ در همه دنيا ديده مي شود اين بيماري اغلب در جوجه هاي گوشتي كه داراي رشد سريع هستند گرفتاريهاي زيادي بوجود مي آورد. علامت مشترك در اين بيماري جمع شدن مقدار زيادي ماده سرمي شكل در محوطه شكمي است شرايط ذكر شده اغلب موجب تلفات در مرغهاي گوشتي و يا حذف لاشه در كشتارگاه مي گردد. در شرايط شيوع بيماري در گله درصد مرگ و مير بين 2 تا 10 درصد مي باشد. علل مختلفي در بوجود آمدن اين عارضه وجود دارد از اينرو بيماري بصورت سندرم مي باشد. سندرم آسيت به علت نارسائي قلبي و افزايش خون وريدي و تجمع بيش از حد مايع در كبد و نفوذ آن به حفره شكمي مي باشد.
سابقه بيماري: اولين گزارشي كه در مورد اين سندرم داده شده است از پولت هاي بوقلمون در ايالت آيوواي آمريكا در سال 1946 بوده است. بعداً در سال 1985 يك سري گزارشهاي جديد در مورد مشاهده بيماري آسيت مسئله مهمي را بويژه در نقاطي كه ارتفاع ان بالاتر از 1500 متر از سطح دريا بود در گله هاي گوشتي بوجود آورد و بيماري در آفريقاي جنوبي و مكزيك نيز گزارش داده است كه در پاره اي موارد تلفات ناشي از اين بيماري تا 30 درصد رسيد در ابتدا به دليل شيوع زياد اين بيماري در نقاط مرتفع ، آن بيماري را ارتفاع نيز ناميدند. ولي اين نام مقرون به واقعيت نبود زيرا بعداٌ شيوع اين بيماري در همه نقاط دنيا از جمله انگلستان، ايتاليا و آلمان و كوبا گزارش داده شد كه در نقاط مختلف نام هاي مختلفي مانند ورم طيور يا ادما و بيماري پرخئني قلب و بيماري شكم آبي به آن داده شد. طبق بررسي هاي بعمل آمده توسط ماكسول و رابرتسون در سال 1996 اين بيماري در 18 كشور از 4 قاره دنيا مشخص شد. در كانادا 7/4 درصد از مرغهاي گوشتي به اين بيماري مبتلا بودند كه موجب حذف لاشه آنها از كشتارگاه گرديد. آمار و ارقام نشان داد كه در اثر توسعه اين بيماري مجموع لاشه هاي حذفي حتي به 19 درصد رسيد كه اين امر سبب ضرر و زيان فراواني گريد بطور كلي ضرر و زيان اين بيماري در كشورهاي مختلف دنيا ميليون ها دلار در سال تخمين زده مي شود.
سن ابتلا به بيماري: بيماري در سن 5 - 4 هفتگي تشخيص داده مي شود ولي در جوجه هاي سه روزه نيز گزارش داده شده است و احتمالاً كمبود اكسيژن در دوران جنيني باعث وقوع آسيت در جوجه ها در مراحل اول زندگي مي گردد. ولي اغلب شيوع بيماري در 4 هفتگي است و بيشتر در خروس ها ديده مي شود طبق گزارشات وجود بيماري در اردك هاي جوان و طيور زينتي و قرقاول نيز تشخيص داده شده است.
علائم باليني و جراحات: جوجه هاي مبتلا به آب آوردگي شكم داراي شكم هاي بزرگ هستند.
گاهي در داخل محوطه بطني بيش از (cc 500) مايع تجمع مي يابد كه اين مايع، زلال و به رنگ زرد روشن و گاهي همراه با خونابه يا فيبري و يا بدون دلمه همراه با تركيبات سلولي شامل گويچه هاي قرمز، گويچه هاي سفيد (لنفوسيتها) و ماكروفاژها ديده مي شود، نشاني هاي ديگر عبارتند از خميدگي و نفس تنگي با پرهاي ژوليده ، كاهش رشد، گيجي و بي حالي و در موارد شديد بيماري حالت سيانوژه شدن به ويژه در اطراف تاج، در هنگام جدا كردن طيور بعضي از آن ها دفعتاًٌ دچار تشنج شده و تلف مي گردند . ورم زير جلدي نيز ندرتاً ديده مي شود. در هنگام باز كردن شكم مقداري مايع كهربائي روشن (لنف) مشابه پلاسماي خون مشاهده مي شود به اضافه آب آوردگي ژلاتيني پرده قلب و بزرگ شدن آن و انبساط بطن قسمت راست به چشم مي خورد اگر چه وزن خود در قلب در جوجه هاي مبتلا و جوجه هاي سالم مشابه است ولي ظاهراً قلب بزرگتر و شل تر به نظر مي رسد وزن بطن راست كه در شرايط معمولي 20 درصد است به 40 درصد ميرسد كبد جوجه هاي مبتلا منظره گوناگوني دارد چروك و وسيع شده با غده هاي كوچك يا ره رگه با لبه هاي گرد ديده مي شود ممكن است اغلب، پرده هاي غليظ خاكستري شبيه به ژلاتين و دلمه هاي فيبري توام باشد كه سبب چسبندگي مي شود. شش پرنده مبتلا اغلب رنگ پريده و يا متمايل به خاكستري ، چروكيده و حاوي ادم است. كليه ها اغلب بزرگ شده و پر خون حاوي اورات مي باشد، طحال كوچك است و در روده ها پرخوني وسيع وجود دارد.
سبب شناسي بيماري: نارسايي مكانيكي سيستم فلبي - عروقي بدن، باعث تجمع مايعات در محوطه بطني، (آسيت) مي شود، قلب دستگاه پمپ مركزي است كه خون را به تمام ارگانهاي بدن موجوداات پمپ مي كند. اين عمل باعث رساندن اكسيژن و مواد غذايي به اندامها و دفع گاز دي اكسيد كربن و ساير ضايعات دفعي مي شود. در حالت عادي ، رشد و توسعه عضلات و اسكلت جوجه، در رابطه و تناسب اندازه ششها و گنجايش قلب، براي برآورده ساختن تمام نيازمنديهاي فيزيولوژيكي بدن در شرايط رشد عادي مي باشد. برنامه هاي انتخاب ژنتيكي در انتخاب نژاد برتر و جوجه هاي گوشتي بسيار خوب عمل كرده است ولي در رابطه با ساير ارگانهاي فعال بدن، توجه آنچناني ننموده است. نتايج اين گونه انتخابات ژنتيكي آن است كه باعث افزايش رشد عضلات جوجه ها شده ولي گنجايش ششها در جوجه هاي پرورشي ثابت مانده است. افزايش سرعت رشد نيازمند افزايش حجم خون جاري در بدن براي رساندن مواد غذايي به ارگانها و دفع گازها و ضايعات متابوليكي مي باشد. قلب براي پاسخ دهي به افزايش درخواست خون، از سمت راست خود، پمپ شده و درجه پمپ و مقدار خون ورودي را به طرف ششها افزايش مي دهد و ششها به دليل كوچك بودن اندازه و عدم انعطاف پذيري عضلات خود، قادر به قبول مقدار افزوده خون به داخل خود نبوده و ضايعات آغاز مي شود. در اين مرحله، براي دريافت درجه مقدار خون افزوده شده به ششها، فشار خون از طرف راست قلب به طرف سرخرگهاي ششي سبب فشار خون مي شود . اين عمل باعث انبساط بطن راست قلب، گشادي بطن يا انبساط آن مي شود. در نتيجه دريچه نمي تواند عمل بسته شدن دريچه از برگشت خون به داخل خود نبوده و ضايعات آغاز مي شود . در اين مرحله براي دريافت درجه مقدار خون افزوده شده به ششها، فشار خون از طرف راست قلب به طرف سرخرگهاي ششي سبب فشار خون مي شود. اين عمل باعث انبساط بطن راست قلب، گشادي بطن يا انبساط آن مي شود. در نتيجه دريچه نمي تواند عمل بسته شدن را بطور مؤثر و كامل انجام دهد مي دانيم عمل بسته شدن دريچه از برگشت خون به داخل محل پمپ شده، جلوگيري مي كند، بنابراين وقتي كه قلب منقبض مي شود ، مقداري از خون به داخل رگ اصلي با فشار، برگشت داده شده و باعث افزايش فشار برگشتي مي شود. اين عمل روي كبد كه يكي از ارگانهاي اصلي ساختمان بدن موجودات زنده است، تأثير گذاشته و خون سياهرگي را به داخل قلب مي ريزد، افزايش فشار، باعث ايجاد نيروي بيشتر و فشار غالب به پلاسما در داخل رگهي خوني و سلولهاي ضعيف شده و در نتيجه باعث تجمع اين مايع در داخل محوطه شكمي مي شود . در ادامه جريان يافتن پلاسما در داخل رگهاي خوني افزايش مي يابد. خون غليظ شده نيازمند فشار بيشتر براي جريان يافتن در طوب مويرگها مي باشد كه اين عمل مشكلات اساسي و قلبي، عروقي بدن را شدت مي بخشند و در نهايت سبب حالت آسيت يا آب آوردگي شكم مي شود.
مطالعات خون شناسي در جوجه هاي گوشتي كه دچار عارضه آسيت بوده اند تغييرات قابل توجهي را در تركيبات اجزاي خون نشان مي دهد كه بعلت كم بودن اكسيژن بوجود مي آيد. تراكم هموگلوبين ، حجم سلولها و گلبولهاي قرمز را افزايش مي دهد. سلولهاي تروفيل و منوسيت ها بطور قابل توجهي افزايش مي يابد. بالا رفتن تعداد گلبولهاي قرمز مشخص كننده افزايش غير طبيعي در ترشح هرمون اريتروپوتين مي باشد كه در شرايط كمبود فشار اكسيژن همراه با افزايش سنتزهموگلوبين اتفاق مي افتد.
چگونگي اثر بيماري آسيت در ريه ها
در بسياري ازلانه هاي نگهداري جوجه هاي گوشتي در طي زمستان و فصول سرد، حرارت را با استفاده از هيترها و مادرهاي گازي افزايش داده و تهويه را كم كرده و به حداقل مي رسانند. اين امر سبب افزايش دي اكسيد كربن مي شود و ميزان تراكم اين گاز به بالاتر از 70 قسمت در ميليون مي رسد. در نتيجه در جوجه ها سبب كم شدن اكسيژن مصرفي شده و عارضه آسيت در آن ها به وجود مي آيد . عوامل آلودگي ديگر مانند بالا رفتن ميزان آمونياك ، رطوبت و گرد و خاك در لانه نيز داراي همين اثر مي باشد. در اين شرايط عمل ريه ها در جوجه ها مختل شده و آماده براي ابتلاء به آسيت مي گردند در نتيجه خون در ريه ها به خوبي پخش نشده و تبادل اكسيژن به سهولت انجام نمي گيرد. مطالعات انجام شده در مكزيك به روشني نشان داده كه اختلال در اعمال ريه يكي از علل اوليه بيماري سندرم آسيت به شمار مي رود. به طوري كه در اغلب مزارعي كه مشكل اسيت داشته اند در جوجه ها به درجات مختلف آثار نارسائي ريوي وجود داشته است. مطالعاتي كه در جوجه هاي يكروزه انجام شده نشان داده نشان داده جوجه هائي كه در طول جوجه كشي دچار كمبود تهويه و اكسيژن بوده اند كم و بيش داراي عوارض قلبي و ريوي مي باشند و چنين جوجه هايي حتي اگر در شرايط مناسب تهويه رورش داده شوند تا 5 هفتگي اثار پرخوني ريوي در جوجه ها در ابتلا به آسيت مسئله مهمي به شمار مي رود. در انيستيتو روزلين در اسكاتلند به مطالعات نشان داده كه در جه هاي مستعد به آسيب غده هاي كوچك كارتيلاژي در ريه افزايش قابلتوجهي پيدا كرده ان. چنين نودول هائي در ريه طيور سالم هم در سنين مختلف ديده مي شود. آزمايشهاي انجام شده ثابت كرده است كه جوجه هاي حاصله از يك نژاد كه در دو نقطه مختلف از نظر محل نگاهداري شده اند از نظر تعداد اين نودول ها در ريه با هم متفاوت بوده اند، به نظر مي رسد اين تفاوت ناشي از شرايط محل و وضعيت تهويه و ميزان دي اكسيد كربن و آمونياك و گرد و خاك بوده است. علاوه بر اين، شرايط محيطي ممكن است سبب فيبري شدن بافت ريه شده و در نتيجه علائمي شبيه كمبود اكسيژن به وجود آيد. افزايش غده هاي كوچك يا نودول ها در پارانشيم ريه سبب اختلالات تنفسي شده و آثار كمبود اكسيژن را نشان مي دهد. در طيور تلف شده از آسيت اغلب تعداد نودول هاي ريوي بيش از طيوري است كه از بيماري هاي تنفسي ديگر تلف شده اند و اغلب اي امر در ريه چپ بيشتر از ريه راست ملاحظه مي گردد. اين مطالعات نشان داده است كه در طيور مبتلا افزايش ساخته شدن مواد كلاژن در ريه ها بيشتر مي باشد. تهويه كم و نامناسب موجب افزايش تعداد نودول ها در ريه جوجه هاي گوشتي مي شود و در نتيجه ظرفيت تنفسي را كاهش مي دهد. در طيوري كه داراي رشد سريع تر هستند عمل سيستم قلبي - تنفسي براي رساندن اكسيژن ضروري به بدن بايد فعالتر از نژادهائي باشد كه داراي خاصيت رشد كمتري هستند و چنانچه به هر علتي ميزان فعاليت اين سيستم با رشد سريع پرنده تطبيق نداشته باشد عوارض كمبود اكسيژن و در نتيجه اسيت بوجود مي آيد در مطالعات اخير افزايش توجه به اندازه سلولهاي قرمز، به عنوان يك كليد براي تشخيص بيماري ، بكار برده مي شوند . در طيوري كه دچار عارضه كمبود اكسيژن يا HIPOXIA هستند ،چه در نقاط مرتفع و چه در نقاط پست، تغييراتي در بنياد مويرگها پيدا مي شود كه ممكن است سبب بازداشتن عبور اريتروسيت ها از مسير رگهاي مويي در ريه ها گردند و به اين امر سبب افزايش فشار در ريه ها مي شود و در نتيجه سبب اختلال در قلب مي گردد. 
بعنوان مثال اريتروسيت هاي طيور در هنگام عبور معمولي از كاپيلارهاي ريوي كه قطر نازكترين آنها شش مو مي باشد در فشار قرار مي گيرند.
مطالعات اخير نشان داده كه اندازه سلولهاي قرمز در طيور در بيماري آسيت افزايش مي يابد. مطالعات خون شناسي نشان داده است كه سلولهاي قرمز جوجه هاي گوشتي بطور قابل توجهي درشت تر از اين سلولها در طيور تخم گذار مي باشد، بخصوص در 4 هفته اول زندگي ، اين زمان مقارن با زماني است كه رشد جوجه هاي گوشتي سريعتر است و از طرفي خطر بوجود آمدن بيماريهاي متابوليك زياد است.
در هنگام محدوديت غذايي اندازه سلولهاي قرمز كاهش مي يابد و اين امر جوجه هاي گوشتي را براي ابتلا به بيماريهاي ريوي مستعد مي سازد.
پيشگيري از آسيت
الف - محدوديت غذايي
كاهش خوراك مصرفي موجب افت بازدهي مرغ گوشتي مي شود. سرعت رشد ماهيچه و استخوان (به صورت درصدي از وزن بدن ) در اين هنگام به اوج خود مي رسد. 
پرندگاني كه از رشد آهسته تر برخوردارند به اكسيژن كمتري نياز دارند. محدوديت خوراكي فقط هنگام موارد بسيار شديد آسيت در گله نفعت اقتصادي دارد.
از نقطه نظر متابوليكي ، سه هفته اول زندگي دوره تنش زدايي براي مرغ گوشتي محسوب مي شود . محدوديت خوراكي موجب رشد بتني مي شود و به اندامهاي قلبي و تنفسي (قلب و شش) پرنده اجازه مي دهد كه با تقاضاي اكسيژن تناسب پيدا كند.
اعمال محدوديت خوراكي در دوره پاياني اهميت كمتري دارد.
زيرا افزايش وزن بدن به اندازه جثه بدن نيست . اما پرندگاني كه اوايل دوره محدوديت خوراك دارند، قادرند با سيستم قلبي تنفسي قوي تري وارد دوران رشد پاياني شوند. با اعمال محدوديت خوراكي ملايم نهايتاً پرنده همان وزني را به دست مي آورد كه بدون محدوديت خوراك به آن مي رسد .
جثه كوچكتر، به همان نسبت خوراك كمتري نيز براي نگهداري نياز دارد و ضريب تبديل خوراك در مجموع دوره توسط رشد جبراني بهبود پيدا مي كند. بهبود بازدهي خوراك نياز اكسيژن پرنده را افزايش مي دهد.
روشهاي مختلف محدوديت خوراكي : 
1_ شكل خوراك (آردي در برابر پلت)
مصرف كمتر خوراك موجب كاهش آسيت مي شود، پلت، خوراكي متراكم است و باعث مصرف بيشتر مواد مغذي مي گردد. بنابراين خوراك آردي بنزين است. در دوره آغازين (0 تا 21 يا 28 روزگي ) براي كاهش آسيت توصيه مي شود . بطوريكه استفاده از خوراك آردي توسط مرغهاي 4 هفته اي باعث كاهش تلفات شده و كيفيت گوشت لاشه نيز افت پيدا نمي كند.
2- تركيب خوراك 
محدوديت كيفي خوراك با كاهش مقدار انرژي جيره به دست مي آيد . چنانچه محدوديت كيفي در اوايل زندگي انجام شود . به بيان ديگر هنگاميكه خوراك مصرفي به ازاي هر واحد وزن متابوليكي به اوج مي رسد ، نياز اكسيژن نيز افزايش مي يابد و از اينرو حساسيت پذيري نسبت به آسيت كاهش پيدا مي كند. 
همچنين تركيبات غذايي (اعم از : غلظت زياد انرژي ، نسبت بالاي پروتئين به انرژي و خوراك پلت ) كه ضريب تبديل خوراك را بهبود مي بخشد موجب افزايش آسيت مي شود.
3- محدوديت دسترسي به خوراك
برنامه هاي روشنايي روشي براي محدوديت خوراكي مصرفي از طريق محدوديت دستيابي به خوراك است و براي كاهش وقوع مشكلات پا، سندرم مرگ ناگهاني و آسيت توصيه شده است. سندرم مرگ ناگهاني در مرغ هاي گوشتي احتمالاًمربوط به آسيت مي شود و علت ثانويه آن مي تواند ناراحتي بطن راست باشد. برنامه روشنايي پلكاني (متغير) در مقايسه با روشنايي پيوسته با كاهش ميزان فعاليت يا تقاضاي اكسيژن همراه است كه اي موضوع مي تواند در كاهش آسيت موثر باشد.
4- تغذيه يك روز در ميان
برنامه تغذيه يك روز در ميان در مواردي كه تلفات ناشي از آسيت بسيار زياد باشد، توصيه نمي شود. زيرا رشد جبراني پس از محدوديت خوراكي شديد براي جبران كاستي در اوايل رشد مرغ هاي گوشتي كافي نيست. برنامه يك روز در ميان در اوايل دوره آغازين تاثيرات سوئي را كه منتج به تاخير در افزايش وزن مي شود، كاهش مي دهد. موثرترين شيوه درمان براي كنترل آسيت در كنيا برنامه محدوديت خوراكي يك روز در ميان گزارش شده، برنامه خوراكي يك روز در ميان گزارش شده ، برنامه خوراكي يك روز در ميان طي دوره آغازين (روزهاي 13، 11، 9، 7) همراه با خوراك آردي كم پروتئين استفاده شد. برنامه مذكور به طور موفقيت آميزي طي دو سال اخير استفاده شد و باعث كاهش ناگهاني آسيت از 30 به 5 درصد در سال در ارتفاعات (5600 متري نايروبي) گرديد. محدوديت خوراكي ابزار مفيدي براي كنترل اسيت محسوب مي شود، به شرطي كه با مديريت كارآمدي همراه باشد. چنانچه گله هاي گوشتي تجاري از مديريت مناسبي برخوردار باشند آنگاه محدوديت خوراكي براي كنترل آسيت در آينده بسيار موثر خواهد بود.
عوامل محيطي
1) درجه حرارت
2) توجه به دماي سالن جوجه هاي گوشتي براي پيشگيري از اسيت امري مهم و اساسي است. دماي پايين محيط جوجه كشي باعث مي شود تا پرنده براي تثبيت دماي بدن انرژي مصرف كند. اين يك عامل مستعد كننده براي اسيت در گله هاي مرغ هاي گوشتي است. چنانچه تلفات ناشي از آسيت بسيار زياد باشد، توصيه نمي شود، اگر چه علائم اسيت در اواخر توليد مشخص شده و دماي هوا در آن زمان مهم است، اما اوايل توليد بيشتر بحراني به نظر مي رسد.
ب) كيفيت هوا
هرگونه تلاشي در آينده به منظور توانايي پرنده براي مبادله اكسيژن با محيط اطرافش عامل مستعد كننده براي آسيت محسوب مي شود. محيط آلوده به گرد و غبار در وقوع اسيت سهم بسزايي مي تواند داشته باشد. مگ گاورن 1998 ثابت نمود ، بخش بطن است قلب مبتلا به آسيت هنگامي كه ميزان گرد و غبار در سالن مرغ گوشتي كنترل شده و از محدوديت خوراكي برخوردار نبود، كاهش يافت. گرد و غبار با پاشيدن روغن كانولاروي بستر (8/0 ليتر در متر مربع) به مدت 6 هفته در دوره رشد موجب كنترل آسيت مي شود. ميكروارگانيسم هاي بيماريزا قادرند به ذرات گرد و غبار بچسبند و پس از استنشاق باعث حساسيت يا عفونت شش ها شوند. اين موضوع اكسيژن مبادله اي بين پرنده و محيط را كاهش مي دهد. مقدار زيادي آمونياك در جايگاه مرغ گوشتي باعث حساسيت ريوي و كاهش اكسيژن مبادله اي بين پرنده و محيط مي شود.
ج) پرورش
سالن هاي پرورش كه سوخت آنها گاز طبيعي است، ميزان اكسيژن در فضاي جايگاه مرغ گوشتي را كاهش مي دهد، به عبارتي سوختن اكسيژن با تنفس پرنده به صورت مستقيم رقابت مي كند. تهويه بايد به اندازه كافي هوا را دوباره براي مصرف اكسيژن تامين كند يا به عبارتي هواي تازه تامين شود. هواي ورودي به سالن براي پرنده بايد يكنواخت بوده و هواي سرد قبل از تماس با پرنده گرم شود. هنگامي كه مقداري دي اكسيد كربن به 2500 P.P.M مي رسد، هوا از كيفيت قابل قبولي برخوردار است. معمولاً مقدار مناسب اكسيژن بايد با سطوح اندك آمونياك و گرد و غبار قابل استنشاق همراه باشد، يك روش به منظور جلوگيري از آسيت مبادله كافي هوا است، زيرا مرغ گوشتي كه رشد سريعي دارد براي جلوگيري از تنش افزوده سيستم تنفس و قلب به مقدار كافي اكسيژن نيازمند مي باشد.
نقش ويتامينها در پيشگيري از آسيت
براساس بررسي هاي انجام شده در پاره اي از كشورها از جمله افريقاي شمالي اضافه نمودن ويتامين C، E ، B1 ، B6 به جيره غذائي تلفات بيماري آسيت را به نحو محسوسي كاهش داده است. اخيراً اضافه نمودن ويتامين C به مقادير مختلف 150 و 300 و 400 قسمت در ميليون بوده است . توام شدن ويتامين هاي ديگر مانند ويتامين E با ويتامين C اثر بهتري داشته است.
سندرم كبد چرب
سندرم كبد چرب يك بيماري متابوليكي بوده كه در مرغان تخم گذار رخ مي دهد و باعث خسارات چشمگير اقتصادي در صنعت مرغداري مي شود. سندرم كبد چرب، (FLS) به وسيله علائم چاقي كاهش در توليد تخم مرغ در مرغان مبتلا خود را نشان مي دهد. مرغان مبتلا عموماً چاق هستند و داراي كبد چرب بوده و همچنين خونريزي كبدي رخ مي دهد. بيماري (FLHS) يا سندرم كبد چرب توام با خونريزي را مي گويند. اين بيماري شرايط را به گونه اي مهيا مي كند كه باعث آمادگي گله براي تلفات بالا مي شود. محدوديت اصلي براي سبب شناسي و پيشگيري از اين بيماري است كه ما، در بوجود آوردن اين بيماري در آزمايشگاه و به طور مصنوعي با شكست مواجه شده ايم . تغذيه اجباري با سطوح بالاي انرژي روش بسيار معمولي در به وجود آوردن اين بيماري در شرايط آزمايشگاهي است. اين روش باعث استرس شديد در مرغان شده در نتيجه باعث كاهش در توليد تخم مرغ در آغاز بيماري مي شود. علاوه بر اين گاهي ممكن است ما در آزمايشات خودمان با تغذيه اجباري به نتايج غير عادي برخورد كنيم كه معمولاً ناشي از سطوح بالاي انرژي خوارك نيست.
علائم بيماري:
در گله مرغان، طيور مبتلا به سختي از طيور سالم تشخيص داده مي شوند، زيرا طيور مبتلا از نظر ظاهري در شرايط بسيار خوبي به سر مي برند وزن مرغان مبتلا اغلب سنگين تر است و علت آن هم تجمع زياد چربي در حفره شكمي است تاج و ريش بزرگ و زرد رنگ شده نوك تاج هم كبود مي شود . توليد تخم مرغ در يك زمان نسبتاً كوتاه به شدت پايين مي آيد و در بعضي موارد كاهش توليد تخم مرغ تا 50 درصد هم گزارش شده است. تلفات در هنگام دژنره شدن بافت كبد رخ مي دهد و علت آن هم متلاشي شدن كپسول كبد در نتيجه خونريزي داخلي كبد است . تجمع توده بزرگي از چربي در حفره كمي و محوطه احشايي ديده مي شود . كبد مرغان مبتلا به (FLS) بزرگ شده داراي چربي زياد مي شود. رنگ كبد هم از قهوه اي روشن به زرد تغيير مي كند. كبد مي تواند داراي يك يا چند نقطه هماتوم يا خونريزي موضعي باشد. در اين هنگام در برش كبد متوجه بافت برآمده در قسمت بريده مي شويم . مقدار چربي كبد مي تواند به 50 تا 60 درصد ماده خشك كبد برسد و در موارد حاد بيشتر از 70 - 80 وزن خشك كبد برسد.
سبب شناسي بيماري
عوامل محيطي زيادي باعث بوجود آمدن (FLS) در مرغان تخگذار مي شود كه شامل عوامل وراثتي، تغذيه اي ،مديريتي، محيطي، هورموني و مواد سمي است. علاوه بر عوامل ذكر شده ، استروژن به ميزان بيشتر از نياز بلوغ جنسي هم مي تواند عامل مستعد شدن طيور براي ابتلاء (FLS) باشد
1- عوامل ژنتيكي و وراثتي
وجود تفاوت در حساسيت لاين ها و گونه هاي مختلف طيور نسبت به (FLS) را به وجود تفاوتهاي ژنتيكي در آن ها نسبت مي دهند. شيوع بالاي (FLS) در جوجه هايي كه استعداد ژنتيكي ابتلاء به اين بيماري را دارند ديده مي شود. انتخاب ژنتيكي براي توليد تخم مرغ زياد احتمالاً يكي از فاكتورهايي است ه باعث وقوع (FLS) مي شود . توليد تخم مرغ ياد باعث تحريك تجمع چربي در كبد و شدت يافتن متابوليسم استروژن مي شود.
2- تغذيه 
الف) انرژي اضافي
تغذيه با سطوح بالاي انرژي يكي از دلايل اصلي وقوع و توسعه (FLS) و يا (FLHS) در طيور است . تغذيه آزاد طيور در قفس، آن ها را براي ابتلاء به (FLS) مستعد مي كند. مصرف جيره هايي با انرژي بالا سبب مصرف كالري بيشتر و تعادل انرژي مثبت در طيور مي شود. مصرف مقدار زيادي از كربوهيدرات ها مي تواند از طريق تبديل كربوهيدرات اضافي به چربي به وسيله واكنش گلوكونئوژنز باعث وقوع (FLS) مي شود.

علل ايجاد بستر خيس در طيور

  يكي از مواردي كه پرورش‌دهندگان طيور و بويژه طيور گوشتي در طي دوره پرورش با آن مواجه ميشوند وجود بستر خيس ميباشد . عوامل مديريتي ، تغذيه‌اي و بيماريها مي‌توانند سبب بروز اين مشكل شوند . بستر خيس را كه علت آن بروز اسهال در گله ميباشد نبايد با آنتريت و يا تورم روده اشتباه نمود . اسهال عارضه‌اي است كه مدفوع حالت آبكي داشته باشد ، درصورتيكه آنتريت عبارت از تورم بافت مخاطي روده در اثر عواملي مثل كوكسيديوز و غيره ميباشد . در حالت طبيعي مدفوع با منشاء روده‌اي در طيور داراي رنگ حنايي و يا قهوه‌اي با رسوب اورات در سطح آن ميباشد كه 12 تا 16 بار در شبانه‌روز تخليه مي‌گردد . مدفوعي كه منشاء آن از سكوم باشد داراي رنگ قهوه‌اي تيره ، بصورت نيمه مايع و معمولاً يك يا دو بار در شبانه‌روز دفع ميشود كه اين نوع مدفوع نيز نبايد با مدفوع اسهالي اشتباه گردد . 

 

مديريت و رابطه آن با بستر خيس در طيور بستر در طيور بايد در سطح و عمق آن از نظر قوام و چسبندگي يكسان باشد . در شرايط مديريتي مناسب و سلامت گله ، باتوجه به سن ، رطوبت بستر مي‌تواند بين 10 تا 30 درصد متغير باشد ، اگرچه در مناطق گرم و بسيار خشك رطوبت به 5 درصد نيز ممكن است كاهش يابد . بستري كه داراي چنين شرايطي باشد بعد از چسبندگي در اثر فشردن در بين انگشتان ، بلافاصله ذرات آن از همديگر جدا خواهند شد كه وجود اين حالت عدم چسبندگي ناشي از فعاليت باكتري‌هاي موجود در آن ميباشد. بستري كه رطوبت آن بيشتر از 30 درصد باشد بعد از فشردن در دست ، حالت خود را حفظ كرده و ذرات آن از همديگر جدا نخواهند شد . بستر خيس گاهي به بستري گفته ميشود كه فقط سطح آن مرطوب و چسبنده ميباشد ولي قسمت‌هاي عمقي آن ممكن است خشك باشد . در چنين مواردي قسمت‌هاي سطحي بستر بعد از خشك شدن تشكيل لايه‌اي چسبنده و سفت را ميدهد و بعبارت ديگر ، از نظر قـوام و چسـبندگي در سطـح و عمـق ، از يكـديگر متفـاوت ميباشد . وجود بستر سفت در نقاطي از سالن سبب ميشود كه طيور تمايلي به نشستن در اين محل‌ها را نداشته باشند و لذا بعلت نرسيدن گرماي بدن طيور به اين نقاط و عدم فعاليت باكتري‌هاي موجود در آن ، رطوبت و چسبندگي باز هم بيشتر خواهد شد . درصورت وجود چنين حالتي در بستر ، با بهبود شرايط مديريتي و زيروروكردن بستر بايد اقدام به رفع اين مشكل كرده و درصورت نياز مقداري بستر تازه اضافه نمود تا مرغ‌ها تشويق به نشستن در آن نقاط شوند . با جلوگيري از ريزش آب در سالن ، تنظيم مقدار و ارتفاع آب‌خوريها و بهبود تهويه مي‌توان از تشكيل بستر بهم چسبيده و سفت شده جلوگيري نمود . در ميان عوامل مديريتي ، تهويه ميتواند بيشترين نقش را داشته باشد . 1000 قطعه مرغ در شبانه‌روز حدود 500 ليتر آب از طريق مدفوع دفع مي‌كنند . تهويه ناقص كه قادر به تخليه اين مقدار آب از سالن نباشد به آساني و بويژه در زمستان مي‌تواند سبب بروز بستر خيس و ايجاد چسبندگي در سطح آن گردد . تغذيه و رابطه آن با بستر خيس در طيور فعاليت كليه در طيور بصورت مداوم و ادرار كه بصورت مايع غليظ موكوسي و حاوي مقدار زيادي اورات است با پوشانيدن سطح مدفوع ، دفع مي‌گردد . مكانيسمي كه بنام جريان برگشتي ناميده ميشود سبب مي‌گردد مقداري از آب و الكتروليت‌ها مجدداً در راست روده جذب شده و تعادل الكتروليتي برقرار گردد . افزايش مصرف آب صرف نظر از علت آن ، مي‌تواند سبب بروز اسهال ، مدفوع آبكي و بستر خيس گردد كه به تعدادي از آنها اشاره ميشود . 

1- جيره‌بندي دان و يا ناكافي بودن دان . اين مورد بويژه در گله‌هاي مادر گوشتي كه دان جيره‌بندي مي‌گردد بوضوح ديده ميشود . 

2- كيفيت آب و دان مصرفي از نظر مقادير سديم ، پتاسيم و منيزيوم . سديم و پتاسيم حجم آب بدن را تنظيم مي‌كنند . وجود مقدار زيادي سديم در آب مصرفي و يا در دان كه مي‌تواند بصورت نمك باشد سبب افزايش مصرف آب خواهد شد . وجود پتاسيم اضافي نيز كه مي‌تواند ناشي از وجود آن در موادي مثل كنجاله سويا ، ملاس و غيره باشد نظير سديم ، سبب افزايش مصرف آب و اسهال خواهد شد . منيزيوم از عناصري است كه بعلت وفور آن در مواد اوليه مورد استفاده دان ، به مكمل طيور افزوده نميشود، معهذا وجود مقدار زيادي از اين عنصر در آب ، سبب بروز عارضه اسهال و خيس شدن بستر خواهد شد . 

3- متعادل نبودن جيره از نظر مقدار پروتئين و اضافه بودن و بويژه وجود پروتئين با كيفيت و با قابليت هضم كم در آن . وجود چنين پروتئيني كه بخوبي هضم و جذب نشده باشد در انتهاي روده در اثر تخمير ميكروبي ، سبب بروز اسهال مي‌گردد . بروز عارضه سوختگي مفصل خرگوشي در نيمچه‌هاي گوشتي ناشي از وجود مقادير زيادي پروتئين با قابليت هضم كم ، نظير پودرگوشت و ضايعات كشتار گاهي در جيره ميباشد . 

4- وجود مقادير زيادي قند جذب نشده در موادي مثل جو و تغيير فشار اسمزي ناشي از آن در روده ، اسهال بروز خواهد كرد . 

5- تغيير ناگهاني مواد اوليه و فرمول دان نيز مي‌تواند سبب ايجاد اسهال در طيور گردد . 

 6- افزودن چربي با كيفيت پائين و غير قابل هضم از ديگر عوامل بروز اسهال و مدفوع آبكي در طيور ميباشد . 

7- ويروس‌ها ، باكتري‌ها تك ياخته‌ايها و مايكوتوكسين‌ها نيز نقش مهمي در ايجاد عارضه اسهال در طيور مي‌توانند داشته باشند . 

8- مصرف آنتي‌بيوتيك‌ها و انواع داروهاي ضد ميكروبي نيز يكي از علل اصلي بروز اسهال در طيور ميباشند. بروز اسهال ناشي از تركيبات ضد ميكروبي بويژه در كشورهائي كه بصورت مداوم از اين مواد استفاده ميشود يكي از مشكلات اين صنعت ميباشد كه متأسفانه كمتر به آن نيز توجه شده و حتي تصور ميشود كه با مصرف اين تركيبات بروز اسهال بايد كمتر نيز گردد . مصرف تركيبات ضد ميكروبي با تغيير فلور ميكروبي روده و ايجاد عدم تعادل بين ميكروارگانيزمهاي مفيد و مضر سبب بروز اسهال ميشوند . 

عواقب ناشي از وجود بستر خيس در طيور: 

1- افزايش مقدار آمونياك در سالن كه ناشي از تخمير اوره ميباشد . 

2- كاهش مصرف دان ناشي از افزايش آمونياك و بروز و يا تشديد عوارض تنفسي و مستعد شدن گله به بيماري‌هاي ميكروبي و كلي باسيلوز . 

3- كاهش جذب مواد و كاهش راندمان و عملكرد گله . 

4- مستعد شدن گله به بيماري‌هاي روده و بويژه كوكسيديوز . 

5- آلودگي سطح خارجي پرنده ، افزايش تورم مفصل خرگوشي و ايجاد زخم در جناغ سينه كه در نهايت منجر به حذف تعداد بيشتري از طيور در كشتارگاه خواهد شد .

دكتر سورن پزشكيان